Rezolucija o genocidu kao podmetanje kukavičjeg jaja u gnijezdo orlova (1)

Piše: Svetislav Šestović

Svjedoci smo poslednjih decenija, a naročito u poslednje vrijeme (u Boga se nadam da nije i potonje!), degutantne zloupotrebe jedne krupne riječi – genocid! (U najkraćem, genocid se definiše kao zločin počinjen u cilju istrebljenja određene grupe stanovništva na rasnoj, vjerskoj ili nacionalnoj osnovi). Paralelno sa sve intenzivnijom i sve bestidnijom revizijom istorije, naročito one koja se odnosi na Drugi svjetski rat, uz volešbnu zamjenu teza i izvrtanje činjenica, sve očiglednije je u tu svrhu banalizovana i ta krupna i strašna riječ, svedena na sredstvo propagande koja treba da zakumflira zločinačku neokolonijalnu politiku i oružje u psihološkom ratu protiv nepodobnih i nepokornih. I kako to već biva, što je laž očiglednija, to je i propaganda sve jača i otrovnija, ali i gluplja. Tako nas evo skoro tri decenije ubjeđuju da je priznanje jednog naroda da je izvršio genocid nad drugim jedini put ka zajedničkoj svijetloj budućnosti tih naroda i jedini način za njihovo pomirenje i suživot u miru?! Iako vjerujemo da mnogi sponzori i konsponzori takvih inicijativa dobro znaju šta je genocid, jer su ih i više od nekoliko i sami počinili, teško nam je da povjerujemo da iza toga stoje njihove dobre namjere, a ne njihovi geopolitički interesi, koji se najbolje ostvaruju po onoj staroj perfidnoj metodi „zavadi pa vladaj“.

I mi Srbi dobro znamo šta je genocid iz sasvi drugačijih razloga – jer smo ga više puta u istoriji doživjeli. Samo u 20. vijeku četiri puta (Prvi i Drugi svjetski rat, 1995. u Hrvatskoj i 1999. na Kosovu i Metohiji. Ovaj poslednji je imao i svoj pogromaški nastavak 2004. godine, a i danas traje pred očima čitavog svijeta i pod pokroviteljstvom vodećih NATO država). A da ne govorimo o pet vjekova turske okupacije!
Ja ću u ovom izlaganju govoriti o stradanjima srpskog naroda u Vranešu i Zatarju upravo u tom periodu, sa fokusom na kraj 19. i prve decenije 20. vijeka, iz razloga što je i nas danas zapalo da se sa svojim komšijama Bošnjacima-Muslimanima mirimo preko rezolucije o genocidu koji je nad njima navodno počinjen u Šahovićima, današnjem Tomaševu, 1924. godine. Istina, ta rezolucija još nije dospjela do Ujedinjenih nacija, ali je treba krajnje ozbiljno shvatiti jer iza nje stoji krajnje nečasna namjera da se na petovjekovnu borbu za slobodu naših predaka baci ljaga, a da se nama i našem potomstvu, zloupotrebom jednog izolovanog tragičnog događaja, tokom kojeg su sigurno počinjeni zločini, ali ne i genocid, udari zvjerski žig. To se ne može tumačiti nikako drugačije nego kao očit pokušaj revizije istorije i dalekosežno zlonamjeran naum, koji, ako se ostvari, u prvoj povoljnoj prilici može zgodno poslužiti kao povod za revanšizam.

Prema istorijskim dokumentima, župa Ljuboviđa potpala je pod otomansku okupaciju 1465. godine. Od tada se patnje i stradanja srpskog naroda na ovom prostoru, kao i u svim drugim srpskim oblastima koje su okupirali Turci, ne broje godinama, već vjekovima. Okupatori, naravno, nikada ne donose dobro okupiranom narodu, ali iskustva srpskog naroda sa okupatorima, bilo sa onim varvarskim i despotskim azijatskim, bilo sa onim „civilizovanim“ i „prosvijećenim“ evropskim, toliko su tragična i stradalnička da se okupacija u našem jeziku slobodno može uzeti kao sinonim za satiranje, da ne kažemo genocid. Nakon petovjekovne turske okupacije, sveopšteg stradanja i nazadovanja na svakom polju, i mnogo kraćih, ali ništa manje surovih i brutalnih okupacija od strane „civilizovanih“ Evropljana (pokliči iz Beča 1914. da „Srbija mora umrijeti“, nacistička strijeljanja „sto za jednoga“ po Srbiji u Drugom svjetskom ratu, zasipanje srpskih krajeva u Bosni osiromašenim uranijumom 1995, a Srbije i Crne Gore 1999. godine…) zaista je pravo čudo kako smo se održali kao narod sa svojom vjerom, kulturom i tradicijom. Još je veće čudo odakle je taj narod, bez ikakve zaštite izložen svakoj muci i zlu u tako dugom periodu, crpio snagu da se nadljudskim naporima bori i izbori za slobodu. Neki nam, izgleda, i danas to uzimaju kao neoprostiv grijeh, skoro pa zločin. I naumili su da to pečatiraju nekakvim rezolucijama.

Muke i patnje srpskoga naroda pod osmanskom okupacijom prosto je nemoguće cjelovito opisati; to se može učiniti samo djelimično. Pa ipak su i ti dokumentovani fragmenti i sačuvana svjedočanstva petovjekovne muke i krvavog stradanja porobljenog srpskog naroda dovoljni da svaki objektivni tumač tog za naš narod mračnog istorijskog perioda stekne sliku o užasnim, nepodnošljivim uslovima života i da se zapita kako je taj narod za dugog turskoga zemana uspio da sačuva svoj identitet i biološku supstancu. Osmanski tirani i porobljivači od početka su stavili do znanja porobljenom narodu da je stavljen van svakog reda i poretka. Život i imovina potpuno obespravljenog naroda zavisili su od ćeifa lokalnih kabadahija, čija su nepočinstva i zulumćarstvo počeli da se množe do razmjera organizovanog terora. Uz svakovrsno nasilje i ponižavanje porobljene raje, posebno perfidan metod turskog okupatora bilo je nuđenje privilegija i povlastica onima koji se odreknu svoje vjere i pređu u islam, a „plahih i lakomih”, nažalost, ni tada, kao ni danas, nije bilo baš malo. To se pokazalo možda i kao najtragičnija posledica viševjekovne turske okupacije, jer je među srpski narod tada bačeno sjeme razdora i krvave smutnje čije se negativno dejstvo osjećalo kroz cijelu dalju istoriju, a, nažalost, osjeća se i danas.

Islamizirani Srbi su zadržali svoje privilegije i posjede i stekli nove (na račun svoje protjerane braće), a njihovi sunarodnici koji su bili istrajni u čuvanju amaneta zajedničkih predaka počeli su da se povlače iz pitomih župnih predjela u planine kako bi očuvali svoju vjeru i tradiciju, ali i goli život. Njih su najsurovije proganjala i ponižavala upravo njihova islamizirana braća, dijelom da bi pokazali i dokazali odanost turskoj vlasti i ”pravoj vjeri”, a dijelom iz patološke mržnje, koja je vremenom samo narastala, prema onima koji su se, uz velike žrtve i stradanja, pokazali kao dostojniji potomci zajedničkih predaka. Kako se povećavao broj islamiziranih Srba, tako su rasle i razmjere terora nad pravoslavnim življem.

Ljudi su ubijani na svakom koraku, često i na veoma svirep način, njihove bogomolje i kuće su paljene, a imovina otimana. Mušku djecu su uzimali za janičare, a žensku otimali i obeščašćivali, nerijetko i nasilno islamizirali. I to svakodnevno stradanje i trpljenje zločina i nepravde, naglasimo još jednom, nije trajalo nekoliko godina, već nekoliko vjekova.

Istorijskih svjedočanstava o tome ima napretek, a ja ću se za ovu priliku osvrnuti na stradanja srpskoga naroda Vraneša i Zatarja kao jednog neraskidivog dijela Raške oblasti, s kraja 19. i u prvom kvartalu 20. vijeka, uz napomenu da je mi forma ovog izlaganja dopušta da predočim samo mali dio golgote kroz koju su naši preci i tada prolazili. Namjera mi je da kroz jedan slijed istorijskih činjenica ponudim objektivan odgovor na pitanje šta je dovelo do tragičnog događaja 1924. godine u Vranešu, kada se na ovdašnja muslimanska sela, nakon sahrane narodnog prvaka ubijenog iz zasjede, sručila osvetnička stihija.

S kraja 19. vijeka, o zločinima turskih vlasti i lokalnih pustahija i zlikovaca nad srpskim narodom na području Zatarja, o njihovom krajnje tegobnom i mučnom životu i teškom stradanju, izvještavali su dopisnici listova Crnogorac i Glas Crnogorca, a ja ću ovdje navesti samo nekoliko tih potresnih svjedočanstava.

Kolašinski Turci su uhapsili Milovana Babčića i okovanog ga sproveli u Sjenicu, gdje su ga pred Mutesarif-pašom nasilno poturčili, a potom regrutovali u nizam. Uhapsili su igumana Manastira Dobrilovina Dobricu Živkovića, kojeg su pretukli, opljačkali i bacili u tamnicu. Prema jednom novinskom izvještaju iz maja 1871, grupa Kolašinaca otela je tek dovedenu snahu Srbina Gliše Krivog iz Pljevaljskog kadiluka, koju su poturčili. Kolašinski nasilnici su odveli i ćerku nekog Stevana iz sela Vodnog. Otac nesrećne djevojke pođe na sud turski da se žali, a kad čuju Kolašinci da je Stevan išao na sud , dođu drugu noć i uzmu mu sve što je imao. Turci Lidići su u Kraljevoj Gori 6. juna 1871. godine (po starom kalendaru) iz zasjede upucali Vasa Robovića. Pogodila su ga zrna iz dvije puške. Dalje se navodi da su Kolašinci zašli po kućama jadnih hrišćana da ih sijeku, ubijaju, pljačkaju i svako drugo zlo da rade. Ono što su Kolašinci činili po selima, Pljevljaci su činili u samoj varoši. Seli-beg kajmakam i medžilisi se na ovo nijesu osvrtali; čak su hapsili i zatvarali ljude koji su se od muke branili. Prilikom odlaska na pazar, Turci su se prikrali srpskim kiridžijama i njihovoj vatri na Kraljevoj Gori, gdje su noćili, ubili Nikolu Abazovića, a Mini Šamšalu slomili nogu i odveli pet drobnjačkih konja. U perodu od maja do jula ubijeni su Antonije Januš, Bogdan Bujak iz Maoča i sin Rista Džandžula. Na putu od čaršije prema kući, kolašinski Turci ubili su sina Ćira Šestovića. Razbojničke bande krstarile su po Raškoj oblasti, od Kolašina do Pljevalja, do Bijelog Polja i Prijepolja, pa čak i do Priboja. Po zlu se isticala družina Avdi Boka, Mehmeda Korjenića, zvanog Đerđelez, i Por Gana Micanovića. Nasrtali su i na imovinu Manastira Svete Trojice kod Pljevalja. Kolašinski Turci su 7. septembra ubili braću Bogdana i Grigorija iz Bratosavine dok su kosili livadu. Na prilazu Pljevljima, 2. avgusta 1871, premlatili su Pavla, unuka popa Vida iz Šarana. Pošto su ga premlatili, kazali su mu svoja imena i rekli mu: „Bre, ti si Karadag Pavle, učini daviju kod Seli-bega kajmakama“. Ne zna se je li Pavle učinio daviju, ali se zna da su sva ta ubistva i nedjela ostajala nekažnjena. Naprotiv, imali su prećutnu ili otvorenu podršku vlasti. Kažu da je kajmakam govorio kad bi ubili hrišćanina „bir ćopek eksek“ (u prevodu sa turskog, jedno pseto manje). Sa druge strane, hrišćani su revnosno kažnjavani i globljeni i za ono što nisu uradili. Turskim zulumćarima na putu nije stajao nikakav zakon, pa su bez straha od kazne mogli da nastave da terorišu srpski živalj. Đoka Zorića su ubili u kući, a Miću Ćosoviću provalili u kuću i prebili ga nasmrt; u Maoču su u vodenici ubili Rista Čančula; u vodenici u istom selu, usred dana, unuk Fate Micanović ubio je Bogdana Bujaka. Na jednoj djevojačkoj svadbi, gdje su svatovi došli po djevojku Ilije Ćatića, tokom veselja, prikrali su se sultanovi jaramazi i ubili Pavla Popovića i teško ranili Rista Popovića. Sjutradan na sudu kajmakam pred kadijom optuži svatove da su se među sobom pobili, uhapsi ih i okovane baci u tamnicu, gdje su ostali duže vremena. Početkom juna 1872. godine, u selu Bistrica, Turci Kaljevići ubili su Lazara Dragutinova Markovića dok je orao svoju njivu. Iza Lazara je ostalo petoro djece, žena i stara majka, u siromaštvu, bez igdje ičega. Jedne noći udare Turci na stoku nekog Čabarkape iz Krupica, on ih opazi i ubi jednoga Turčina, a zaptije odvedu Čabarkapu u tamnicu u Sjenicu, opljačkaju mu kuću i stoku otjeraju.

Stradanju srpskoga naroda između Tare i Lima nije bilo kraja, a zlodjela su se iz godine u godinu povećavala.

Nastaviće se…