Savez sokola u obnovi Saveza slovenskog sokolstva

Piše: Saša Nedeljković
član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije

Posle Prvog svetskog rata  sokoli su težili obnovi Saveza slovenskog Sokolstva.

Na I Jugoslovenskom Svesokolskom sletu 1922. u Ljubljani, osnovan je Čehoslovačko-Jugoslovenski Savez kao preteča Sveslavenskog saveza. Sokoli su se spremali da održe  drugi sokolski sabor 1924. Grupa sokolskih radnika iz Zagreba predložila je da se na sabor pozovu Čehoslovaci,  Poljaci i Rusi. (1)

Sabor je održavan u okviru sleta u Zagrebu. Jugoslovenski sokoli su priredili  slet u Zagrebu od 15 do 17. avgusta 1924. U Zagreb je došlo 12.000 sokola iz Srbije, Vojvodine, Bosne, Crne Gore, Hercegovine, Dalmacije, Slovenije, Hrvatske, Međumurja i Istre. Došli su Češki i Ruski sokoli i delegacija Poljskog sokolstva. Na Drugom Jugoslovenskom Sokolskom saboru koji je održan zajedno sa sletom zaključeno je osnivanje Sveslovenskog Sokolskog Saveza. (2)

Sednica predstavnika svih saveza održana je avgusta 1924. u Jugoslavenskom Kasinu u Zagrebu. (3) Na saboru je vođa poljske delegacije Sčepanski istakao da poljsko sokolstvo ide za tim da se obnove u sokolstvu i po sokolstvu stare sveslavenske veze. (4)

Na saboru bio je Adam Zamojski. Mnogo toga što je sokolstvo u Jugoslaviji zaključilo upotrebio je i sproveo u poljskom sokolstvu. Posle sabora sastali su se predstavnici  svih slovenskih sokolskih saveza na savetovanje i zaključili da se obnovi Savez slovenskog Sokolstva koji je zbog Prvog svetskog rata bio razbijen. Tu obnovu preuzeo je Zamojski na sebe. Obnova saveza izvršena je u njegovom domu u Varšavi 14 i 15 avgusta 1925. Predstavnici jugoslovenskog, češkoslovačkog, poljskog i ruskog sokolstva objavili su da je osnovan Savez slovenskog Sokolstva. Od 1925. nije bilo veće priredbe u Jugoslaviji a da Zamojski nije posetio Jugoslaviju.  Zadržavao se rado na Jadranu. (5)

Bugarski Junaci primljeni su 10. juna 1934. u Savez Slavensko Sokolstvo, pošto su izjavili, da prihvaćaju sokolsku ideologiju i sokolski telovežbeni sistem. (6)

Sokolske župe Split, Šibenik-Zadar i Sušak-Rijeka priredile su slet sokolstva na Jadranu u Splitu juna 1931. U „Sokolskom glasniku” istakli su da je bilo preko 15.000 sokola iz Jugoslavije i delegacije čehoslovačkog i poljskog sokola. Poljske sokole predvodio je starosta A. Zamojski. Odlikovao je Mirka Buića, starešinu župe Split, zbog razvijanja i jačanja bratskih veza Poljaka i naroda Jugoslavije. U ime Poljskog sokolskog saveza predao mu je dve srebrne plakete, jednu za njega, a drugu za Sokolsko društvo Split. Srebrne plakete su u imetničkom reljefu prikazivale Poljsku. (7)

Na sletu u Zagrebu 1934. prisustvovali su predstavnici Slovenskog Sokolstva i to:  Čehoslovačkog Truhlar, Zamojski kao predstavnik Poljskog sokola, Drajling kao predstavnik Ruskog sokola, bugarskih Junaka Lazov kao i članovi uprave Saveza Sokola na čelu sa Ganglom. (8)

U Savezu slovenskog sokolstva bili su: Češkoslovačka obec sokolska sa 746.878 pripadnika, Savez Sokola Kraljevine Jugoslavije sa 356.630 pripadnika, Savez poljskog Sokolstva sa 59.713 pripadnika, Savez bugarskih Junaka sa 45.000 pripadnika i Rusko Sokolstvo sa oko 6.000 pripadnika. (9)

Savez Sokola sem sletova učestvovao je na takmičenjima u organizaciji Saveza Slovenskog Sokolstva. Sokolsko društvo Maribor izgradilo je svoj dom, za koji su planirali da leti služi kao tabor deci siromašnih roditelja, a zimi kao sklonište sokolima-smučarima. Pozvani su i predstavnici bratskih država: Čehoslovačke, Bugarske i Poljske da dođu na takmičenja na Pohorje. (10)

Sokoli iz Jugoslavije su učestvovali i na II smučarskim takmičenjima Saveza slovenskog Sokolstva  na Štrbskom Plesu u Tatrama. Takmičili su se i čehoslovački i poljski sokoli. (11)

Krajem februara 1937. bila su V smučarska takmičenja za prvenstvo  Saveza slovenskog Sokolstva u Planici. Uz SKJ i ČOS prvi put su učestvovali bugarski Junaci. SKJ je prvi put osvojio Hanžekov pokal i postao slovenski sokolski smučarski prvak. (12)

Takmičenja na Jahorini bila su izbirna takmičenja za prvenstvo SSS. Takmičari su se 25. 1. 1938. vratili sa Jahorine, a 2.2. 1938. otputovali su za Čehoslovačku. (13)

Čehoslovačka sokolska opština priredila je zimska takmičenja u Visokim Tatrama. Takmičenja su održana od 6. do 13. februara 1938. kao prvi deo jubilarnog  X  svesokolskog  sleta u Pragu. Takmičenja su obuhvatala: XI smučarska takmičenja ČOS,  VI smučarska takmičenja SSS i takmičenja za pokal jugoslovenskog ministra za telesno vaspitanje. Za prvenstvo SSS i Hanžekov pokal takmičili su se članovi SSKJ, ČOS, Junaka i PSS. Olga Skovran takmičila se u takmičenjima SSS kao vodnica članica. (14)

Takmičenje za prvenstvo Saveza slovenskog Sokolstva u Novom Sadu održano je 19 decembra 1937. Takmičari su stigli u Novi Sad 17. i 18. decembra 1937. Vođstvo čehoslovačke, poljske, bugarske i jugoslovenske vrste 18. decembra 1937. posetilo je opštinu i Maticu srpsku. Zatim su posetili mušku gimnaziju kralja Aleksandra. Predstavnici sokolskih saveza pod vođstvom dr Pavlasa posetili su Banovinu, gde ih je primio podban Rajić i ministar za fizičko vaspitanje naroda dr Vjekoslav Miletić. Sokolska župa priredila je zajedničku večeru u restoranu Sokolskog doma. (15)

Posle Sudetske krize Savez Sokola je rešio da se prikupljaju podaci o češkom sokolu i Savezu slovenskog sokolstva. (16)

Dr M. Gradojević je pisao u časopisu „Oko Sokolovo” o smrti Adama Zamojskog. U članku se isticalo da je glas o njegovoj smrti stigao posle mnogih peripetija. (17)

Sokolsko studentsko središte u Zagrebu održalo je 23. marta 1941. komemoraciju Adamu Zamojskom. (18)

U okviru rada Saveza Sokola na jačanju slovenske uzajamnosti došlo je do obnove Saveza Slovenskog Sokolstva. Delegacije sokola iz slovenskih zemalja prisustvovale su sletovima.

Organizovana su sokolska sportska takmičenja u okviru Saveza slovenskog sokolstva. Savez Slovenskog Sokolstva obnovljen 1925. nestao je u Drugom svetskom ratu.

 Napomene:

1.Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 218, 220;
2.„Spomenica Sokolskog društva u Staroj Pazovi 1906-1931.”, Štamparija „Jedinstvo”, Stara Pazova, str. 7, 20, 21, 23, 26, 33, 37, 38;
3.Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 220;
4.Uredio Ante Brozović, „Poljsko sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 177;
5.„Brat Adam Zamojski”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 17. januara 1936, br 3, str. 1;
6.Uredio Ante Brozović, „Savez Slovensko Sokolstvo”, „Sokolski zbornik godina I”, Beograd, 1934-1935, str. 220;
7.„Veličanstveni uspeh sleta Sokolstva na Jadranu”, „Sokolski glasnik”, Ljubljana, 2. jula 1931, br. 27, str. 1;
8.„Veličanstvena sokolska povorka”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 14. avgust 1934, br. 33-34, str. 10,
9.„Savez slovenskog Sokolstva u brojkama”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 24. januara 1936, br. 4, str. 2;
10.„Zimski sport na Pohorju”, „Sokolski Glasnik”, Ljubljana, 17. januara 1936, br. 3, str. 4;
11.Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15. oktobra 1938, br. 10, str. 360, 361;
12.Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15. novembra 1938, br. 11, str. 405,406;
13.Ferdinand Majnik, „Sokolska smučarska takmičenja”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15. novembra 1938, br. 11, str. 405,406;
14.Ferdinand Majnik, „Zimska takmičenja SSS u Visokim Tatrama”, „Soko”, list prednjaštva Sokola Kraljevine Jugoslavije”, Ljubljana, 15. marta 1938, br. 3, str. 106-112;
15.S. Č, „Takmičenje za prvenstvo Saveza slovenskog Sokolstva u Novom Sadu”, „Sokolski Glasnik”, Beograd, 1. januar 1938, br. 1, str. 3;
16.„Oko Sokolovo”, 4. februara 1940, br. 2, str. 36;
17.Dr M. Gradojević, „Smrt brata Adama Zamojskog”, „Oko Sokolovo”, 1. mart 1941, br. 2 i 3, str. 17-18;
18.„Sokolsko studentsko središte u Zagrebu”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 28. mart 1941, br. 13, str. 6.