Savić: Moguća samo nova vlada ili skraćivanje mandata skupštini – sve ostalo je – neustavno

Piše: Predrag Savić, član Pravnog avjeta IN4S

„Usta su puna nevolje, ali nema šta da se grize!“

Ova izreka najbolje odslikava aktuelnu, najtežu moguću ustavno-pravnu i političku krizu u Crnoj Gori. Postojeći crnogorski Ustav iz 2007. godine je bolno šupalj i nedorečen, pisan samo sa jednom kratkovidom idejom – da jedan  parlament „rađa jednu vladu“!

Sve ostale mogućnosti crnogrski ustavopisci su zanemarili i skroz smetnuli s uma! Oni kao da nikada nisu čitali nijedan drugi temeljni akt  državnog ustrojstva, koji ima najveću pravnu snagu! Ostavili tako silne  ustavne rupe. Čak je i crnogorski Ustav iz 1905. godine imao više odredbi  o nadležnosti Skupštine i  uopšte o političkom uređenju od važećeg Ustava!

Postojeći Ustav može se po nedorečenosti i pravnim prazninama, kada je u pitanju zakonodavna vlast, jedino upoređivati sa  Ustavom Narodne Republike Crne Gore iz 1946. godine, usvojenim 1946. godine u doba revolucionarne pravde.

Tumačiti odredbe o imenovanju mandatara za sastav Vlade Crne Gore, o raspuštanju Skupštine i skrećenju mandata poslanicima, je vraški nezahvalno, jer nema ni posebnih zakona o Skuptštini i Vladi. Ustavopisci i poslanici koji su izglasali pozitivni Ustav, pokazali su se kao kratkovidi i nesposobni da predvide lako predvidive situacije! Cela država je ustrojena na ustavnim odredbama o uređenju vlasti   koje su poput vrbovog klina, potpuno autistične… 

Crna Gora pretenduje da se svrsta u red savremenih demokratija i da prati tokove evropske ustavnosti, a dolazi u sitauaciji da niko ne zna šta su trenutna ovlašćenja apsolutističkog vladara Crne Gore Mila Đukanovića, pod uslovom da ne dobije „kvalifikovani“ predlog za mandatara, potpisan od 41 poslanika.

Na osnovu odredbe iz člana 95. stav 5.  Ustava Crne Gore, jasno je samo da predsjednik Crne Gore ima nadležnost da  Skupštini  predloži mandatara.  U stavu 1. člana 103. Ustava Crne Gore je istaknuto da „Predsjednik  Crne Gore  predlaže mandatara u roku od 30 dana od dana konstituisanja Skupštine.“

Da li se ova odreba može primeniti na pravnu situaciju kada je izglasano nepoverenje Vladi? Ne postiji nijedno moguće i prihvatljivo tumačenje koje bi omogućilo takvu primenu „roka od 30 dana od momenta konstitusianja Skupštine“. Pravno značenje pomenute norme ukazuje da se ista odnosi na jednu, tačno i konkretno predviđenu situaciju vezanu za konstituisanje Skupštine. Vezano tumačenje ukazuje da pomenuta norma ima jedno jedino značenje. Do istog zaključka  se dolazi kada seprimene i subjektivno,  statičko i evolucionističko tumačenje.  Neki bi mogli da pomisle,  da bi se moglo primeniti logičko tumačenje, uz pomoć analogije. I to je vrlo diskutabilno i  teško opravdano s obzirom, na ratio legis pomenute norme.  Tu ne pomaže ni sistemsko tumačenje,  pa otuda zaključak da se  obaveza predsjedina Crne Gore iz člana 103 stav 1  Ustava Crne Gore ne može  primeniti posle izglasavanja nepoverenja 43 Vladi.

Ozbiljne dileme i prepreke vezane  su i za primenu odredbe o raspuštanju Skupštine i člana 92 Ustava Crne Gore, koja predviđa:

„Skupština se raspušta, ako ne izabere Vladu u roku od 90 dana od dana kada predsjednik Crne Gore prvi put predloži mandatara.

Ako Skupština duže vrijeme ne obavlja nadležnosti utvrđene Ustavom, Vlada može, pošto sasluša mišljenje predsjednika Skupštine i predsjednika klubova poslanika u Skupštini, raspustiti Skupštinu.

Skupština se raspušta ukazom predsjednika Crne Gore.Skupština se ne može raspustiti za vrijeme ratnog ili vanrednog stanja, ako je pokrenut postupak glasanja o nepovjerenju Vladi, kao ni u prva tri mjeseca od konstituisanja i tri mjeseca prije isteka mandata.

Predsjednik Crne Gore raspisuje izbore prvog narednog dana po raspuštanju Skupštine.“

Skromno mišljenje potpisnika ovih redova je, da se odredba iz stava 1. citiranog člana 92 Ustava Crne Gore  može primeniti samo u pravnoj situaciji kada je Predsjedik prvi put preložio mandatara i to roku od 90 od tog predloga. Dakle, primena ove odreba imala bi smisla samo prilikom izbora 42 Vlade Crne Gore, jer tada je  prvi put preložen mandatar. Ne vidim mogućnost da se ova odredba  primeni u slučaju  kada se po treći put  predlaže mandatar.

Jedino ustavno pravno rešenje koje  bi moglo da se u datoj  situaciji primeni, ukoliko  predstavnici pobedičke, stare koalicije, ne svaladaju sujete i zbog sitnih  partijskih interesa ne postignu dogovor o 44 Vladi, nalazi se u članu 84 , Ustava Crne Gore. Te  norme propsiju  prestanak mandata na sledeći način:

„Mandat Skupštine traje četiri godine.

Skupštini može prestati mandat prije vremena na koje je izabrana raspuštanjem ili skraćenjem mandata Skupštine.

Ako mandat Skupštine ističe za vrijeme ratnog ili vanrednog stanja, mandat joj se produžava najduže 90 dana po prestanku okolnosti koje su izazvale to stanje.

Na predlog predsjednika Crne Gore, Vlade ili najmanje 25 poslanika, Skupština može skratiti mandat“

Da bi se primenila ova odreba  potrebno je da predsjednik Crne Gore ili 25 poslanika podnesu inicijativu za skraćenje mandata. Za usvajanje te inicijate potrebno je da  glasa 41 poslanik .

Vlada u tehničkom mandatu nema pravo da traži raspuštanje Skupštine!

Nekom čudnom ustavno pravnom praksom, izmenjeno je  ustavno pravilo da jedna Skupština „rađa“ jednu Vladu,  pa je sada najpoželjnije i najcelishodnije, u duhu  parlamentarne demokratije, da se  postigne dogovor o formiranju 44 vlade. U suprotnom jedino nema dileme o primeni ustavne odredbe o skraćivanju mandata poslanicima. Sve drugo vodi u produbljivanje ustavne i političke  krize i proizvodi pravnu nesigurnost i  totalnu demokratsku neizvenost!

Napomena: Zbog velikog interesovanja stručne javnosti i medija, ponavljamo tekst koji je objavljen 17. septembra na portalu IN4S

Pročitajte JOŠ:

Milisav Popović: Od Mila veliko bravo