Slaviša Batko Milačić: Snažna Srbija je najbolja prevencija „Velike Albanije“

Od raspada Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, albanski faktor je među glavnim akterima nestabilnosti na Balkanu. U isto vrijeme Albanci su glavni geopolitički partner Sjedinjenih Američkih Država u regionu. U skladu sa tim, projekat Velike Albanije, koji datira iz 19. vijeka i predstavlja ideju o ujedinjenju svih Albanaca u jednu državu je nikad aktuelniji.

Naime, Prizrenska liga je 1878. godine tražila priznavanje nacionalnog identiteta Albanaca i autonomiju Albanije u okviru Osmanskog carstva. Na skupu održanom u Bajrakli džamiji u Prizrenu, tražena je autonomija od Osmanske imperije koja bi teritorijalno objedinila sve Albance na Balkanu. Od tog projekta se nije odustalo do današnjeg dana.

Demografija Albanaca: Srbija i Albanija

Danas Albanci na Balkanu u značajnijem broju žive u Albaniji, Kosovu*, Sjevernoj Makedoniji, Crnoj Gori, Grčkoj i centralnoj Srbiji. Scenario Velike Albanije podrazumeva odvajanje zapadne Makedonije (Struga, Kučevo, Debar, Tetovo, Gostivar, Kumanovo, dio glavnog grada Skoplja), gradove na jugu Srbije (Preševo, Bujanovac i dio Medveđe), južni i istočni dio Crne Gore (opštine Ulcinj i Tuzi, te djelove opština Bar, Plav, Rožaje, Gusinje), kao i grčki južni Epir, takozvana Čamerija. U skladu sa odnosom snaga u regiji, ako je potrebno, ove granice se mogu smanjivati, ako bi se pokazalo da je nemoguće kreirati ih u željenom obliku.

Jedan od glavnih načina za ostvarivanje ovog albanskog strateškog cilja je manipulacija, kako u vezi sa tvrdnjom da su Albanci starosjedioci na Balkanu, tako i u vezi sa njihovim demografijom. Uz podršku Zapada, broj Albanaca u regionu se stalno prilagođava. Stoga je neophodno sagledati stvarnu situaciju sa brojem Albanaca u regionu.

Nakon decenija uvećavanja broja Albanaca u Srbiji, pod blagoslovom jugoslovenskih komunista i režima Slobodana Miloševića, u 2011. godini, popis stanovništva je izvršen na Kosovu*. Konačni rezultati za popis stanovništva 2011. godine pokazali su da Kosovo (bez sjevernog Kosova) ima 1.739.825 stanovnika. Sjeverno Kosovo je dominantno naseljeno Srbima. Prije popisa, na Zapadu je procjenjivano da Kosovo ima populaciju od preko 2 miliona stanovnika. Najnovija procjena američke Centralne obavještajne agencije je da je na Kosovu u julu 2016. godine živjelo 1.883.018 stanovnika.

Međutim, u stvarnosti, svi ovi podaci su vještački uvećani. Prema ekspertskim procenama, na Kosovu ima manje od 1.3 miliona stanovnika, uključujući najmanje 150.000 stanovnika, koji nisu Albanci. Ova procjena je zasnovana na analizi telefonskog saobraćaja i veza mobilne telefonije po glavi stanovnika na Kosovu.

Međutim, ono sa čime se svi slažu je činjenica da se broj Albanaca naglo smanjuje na Kosovu. Glavni razlog za to je veliko siromaštvo i korupcija. Prema informacijama koje je dostavila kosovska tajna služba u kosovskom parlamentu, samo u decembru 2015. i januaru 2016. godine, Kosovo je napustilo više od 50.000 Albanaca, uključujući 6.000 učenika osnovnih škola. Neki mediji, međutim, navode da je više od 100.000 ljudi emigriralo sa Kosova od avgusta 2015. do februara 2016. godine, ali da zvaničnici kriju ove informacije, dok drugi tvrde da je taj broj znatno veći i da premašuje 6% od ukupnog broja stanovnika pokrajine (ovde). U tom periodu emigracija je dostigla svoj vrhunac, ali je u manjem broju nastavljena do danas. Slična je situacija i u Albaniji.

Zvanično, Albanija je jedna od najhomogenijih država na Balkanu, ali u realnosti stvari stoje drugačije. Prema popisu iz 2011. godine, Albanci su činili 2.312.356 (82,6%) stanovnika Albanije, Grci 24.243 (0,9%), Makedonci 5.512 (0,2%), Crnogorci 366 (0,01%), Aromuni/Cincari 8.266 (0,30%), Romi 8.301 (0,3%), balkanski Egipćani 3.368 (0,1%), i drugi 2.644 (0,1%). Oko 14% ili 390.938 stanovnika nije iskazalo etničku pripadnost, a 44.144 (1,6%) nije relevantno. Popis je propraćen brojnim pritužbama na nepravilnosti.

Prema procjenama srpskih organizacija, u Albaniji živi više od 30.000 Srba, uglavnom u sjevernoj Albaniji. Najviše manipulacija Vlada u Tirani, radi u pogledu broja Grka. Stvarni broj Grka u Albaniji je oko 200.000, a sa tim brojem se slažu i neutralni zapadni eksperti. Treba naglasiti da grčka vlada tvrdi da u Albaniji živi oko 300.000 Grka. Nažalost po grčko stanovništvo, zvanični Vašington smatra da 1,17% Grka živi u Albaniji, što Grke značajno slabi u borbi za osnovna demokratska prava. U Albaniji je emigracije konstanta, zbog kriminala, korupcije i lošeg upravljanja državom. Od pada komunizma početkom devedesetih do 2015. godine, milion stanovnika je napustilo Albaniju (ovde).

Na jugu Srbije, po popisu iz 2002. godine, opština Preševo je imala 31.098 Albanaca i nešto manje od 4.000 nealbanaca, opština Bujanovac – 23.681 Albanaca i 19.000 nealbanaca, i opština Medveđa nešto ispod 8.000 Srba i 2.816 Albanaca. Albanci su bojkotovali popis stanovništva 2011. godine, jer je preko 30.000 Albanaca migriralo iz opština Preševo, Bujanovac i Medveđa na Zapad, što znači da se etnička struktura značajno promijenila. Predstavnici srpskih udruženja iz ove tri opštine ističu da su podaci, koji se uzimaju kao zvanični, falsifikovani i da u ove tri opštine živi samo polovina Albanaca iz zvaničnih podataka. Lokalni Srbi tvrde da u opštini Bujanovac trenutno ima manje od 12.000 Albanaca, što je dvostruko manje od popisa iz 2002. godine, kojeg Albanci drže za jedini relevantan popis.

Predsjednik Koordinacionog tijela za opštine Preševo, Bujanovac i Medveđu Zoran Stanković dao je izjavu da država razmatra novi popis stanovništva, ali da je još uvek rano za datum njegovog održavanja, jer je potrebno sve dobro pripremiti.

Gospodin Stanković je dao ovu izjavu 2013. godine, ali do danas ništa nije urađeno po ovom pitanju. Srbi iz Bujanovca tvrde da je na sceni politička diskriminacija, igrajući se sa brojem albanskih stanovnika, zbog čega su postali građani drugog reda u svojoj zemlji i očekuju da država reguliše spiskove birača, koji su, kako kažu, ispunjeni falsifikovanim imenima i nepostojećim građanima.

„Mi tražimo od Vlade da usvoji program za zaustavljanje prinudnog iseljenja nealbanskog stanovništva iz Bujanovca“ – rekao je Svetislav Veličković iz Odbora za ljudska prava u Bujanovcu. – „Od ukupno 12 upravljačkih funkcija u gradu, 11 su zauzeli Albanci. Ćirilično pismo se izbacuje, kao i srpski jezik u komunikaciji sa lokalnom samoupravom. Toponimi su posebna priča, jer je 2014. godine donesena odluka da se velikani srpske istorije izbace iz uličnih znakova i da se zamene teroristima iz Oslobodilačke vojske Kosova“. U isto vrijeme, takvi zahtevi su upućivani i u Makedoniji, gde Albanci imaju teritorijalne pretenzije i gdje su u politčkom pogledu, sa dolaskom Zaeva, značajno ojačali.

Demografija Albanaca: Makedonija i Crna Gora

Prema popisu stanovništva Makedonije iz 2002. godine, Albanci čine 25% stanovništva. Popis stanovništva iz 2011. godine, Albanci su bojkotovali nakon deset dana popisivanja. Makedonski zakon zabranjuje prebrojavanje građana koji žive u inostranstvu duže od godinu dana. Pošto je značajan broj Albanaca napustio Makedoniju i otišao na Zapad, pokazao bi se pravi broj Albanaca koji žive u Makedoniji. U to vrijeme vladajuća nacionalno-konzervativna makedonska stranka VMRO-DPMNE skrenula je pažnju da je u to vrijeme bilo manipulacije u popisu stanovništva. Prema njihovim podacima, pobrojano je 120.000 Albanaca koji dugo nisu živjeli u Makedoniji.

A to je značajan problem. Ohridski sporazum iz 2001. godine kojim je okončan oružani sukob između albanskih separatista i oružanih snaga makedonske države, ima osnovu u popisu stanovništva iz 2002. godine. Prema tom sporazumu, pripadnicima nacionalnih manjina, prije svega albanskoj, garantuje se veći politički uticaj, kako na državnom tako i na lokalnom nivou. Na mjestima gdje čine više od 20% stanovništva, Albanci su dobili veća prava u lokalnoj upravi. Takođe je došlo do vještačkog povećanja broja Albanaca u Makedoniji. Nakon agresije NATO na Srbiju i Crnu Goru, veliki broj Albanaca sa Kosova otišao je u Makedoniju. Prema nekim procjenama UN-a i drugih organizacija, oko 300.000 Albanaca je otišlo u Makedoniju. Stalno utočište u Makedoniji, od tada do danas, pronašlo je oko 150.000 Albanaca koji su dobili makedonsko državljanstvo. Ovo je takođe značajno uticalo na etničku strukturu Makedonije.

Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, 30.439 Albanca živi u Crnoj Gori. I oni čine 4,91% crnogorskog stanovništva. I u Crnoj Gori su Albanci nezadovoljni svojim položajem i žale da na diskriminaciju, iako imaju prava o kojima Srbi mogu samo da sanjaju. Kao i u susjednim zemljama, i u Crnoj Gori su pravili probleme. U antiterorističkoj akciji „Orlov let“, koju je sprovela crnogorska policija, uhapšena je grupa Albanaca koji su planirali terorističke napade i oružani sukob u albanski naseljenim djelovima Crne Gore. Grupa koja je uhapšena 2006. godine, osuđena je na 51 godinu zatvora. Glavni cilj grupe bio je „kršenje ustavnog poretka i bezbjednosti Crne Gore“, „izazivanje nestabilnosti, vjerske i nacionalne netrpeljivosti“ i „ugrožavanje života, imovine, vjerskih i kulturnih objekata“, izjavila je tada crnogorska Vlada.

SAD i Velika Albanija: Istorija miješanja

Kada su Sjedinjene Američke Države, po raspadu SFRJ, geopolitički značajno ojačale svoj položaj na Balkanu, albansko pitanje je ponovo postalo otvoreno. Istorija albanske aktivnosti od kraja 20. vijeka je važna jer nam pokazuje svo licemjerje Zapadnih sila. I ako Zapad zvanično zagovara demokratiju, pravdu i zaštitu svih vjerskih i etničkih zajednica, na primjeru svojih saveznika na Balkanu, možemo videti da stvari ne funkcionišu na taj način. Kada je NATO 1999. godine izvršio agresiju na SR Jugoslaviju, a nakon potpisivanja Vojno-tehničkog sporazuma u gradu Kumanovu, Vojska Jugoslavije se povukla sa Kosova. I tu smo mogli da vidimo suštinu SAD-a i NATO-a. Sve što se kasnije dogodilo bilo je uz odobrenje Vašingtona. A na Kosovu, pod kontrolom NATO-a dogodile su se užasne stvari.

Od dolaska NATO-a na Kosovo, više od 250.000 nealbanaca je protjerano. Drugim riječima, izvršeno je etničko čišćenje. Dana 17. marta 2004. godine, pred očima NATO trupa, kosovski Albanci počeli su napad na kosovske Srbe. To je bio najveći nemir od rata na Kosovu 1998–1999. godine. Zvanični razlog nemira bilo je utapanje dvoje albanske djece u rijeku, u selu Čabra, za čiju su smrt albanski mediji i političari okrivili Srbe iz susjednog sela Župca. U stvari, to je bio samo izgovor za etničko čišćenje Srba. Sve je rađeno sa prećutnim odobrenjem Zapada. Za vrijeme nemira procjenjuje se da je oko 4.000 Srba protjerano iz svojih domova širom Kosova. Tokom pogroma, 28 ljudi je ubijeno, 35 pravoslavnih manastira je uništeno ili oskrnavljeno, a oko 930 srpskih kuća je spaljeno i uništeno. Pored javnog osuđivanja svih međunarodnih aktera, mnogi učesnici su i danas ostali nekažnjeni. Mala grupa koja je bila kažnjena, kažnjena je nevjerovatno niskim kaznama.

Slično se dogodilo i u Makedoniji. Aleksandar Damovski, direktor najtiražnijeg makedonskog dnevnog lista Dnevnik, 31. avgusta 2001. godine dao je sljedeću informaciju portalu „BH Dani“: „Trenutno u Makedoniji ima 60.000 Makedonaca izvan svojih domova, ali ne vlastitom voljom. Oni su protjerani iz svojih domova od strane albanskih ekstremista koji su djelovali na teritoriji Makedonije. Pritisak na Makedonce, na teritoriji gde je albanska manjina u većini, svakim danom postaje sve veći i veći. Makedonci u Tetovu i Gostivaru su zatvoreni u svojim domovima, ne mogu izaći …“

U osnovi, albansko pitanje je vještački nametnuto. Projekat Velike Albanije danas nije samo ekstremistička ideja, već projekat koji uživa snažnu podršku Sjedinjenih Američkih Država, Velike Britanije, Njemačke, Francuske i može računati na podršku nekih islamskih krugova. Naime, američki projekat stvaranja Velike Albanije ušao je u aktivnu fazu nakon raspada velike Jugoslavije. Od tada do danas sprovodi se vojnim i diplomatskim sredstvima.

Naravno, postoji istorija angažovanja SAD-a i NATO-a na Balkanu i treba obratiti pažnju na nekoliko ključnih tačaka:

Uloga SAD-a i NATO-a u građanskim ratovima u Hrvatskoj i Bosni, aktivna borba protiv Srba, kao i sankcije protiv Srbije, koje su znatno oslabile Srbiju.
NATO bombardovanje Srbije 1999. godine i okupacija Kosova.

Revolucija koja koja se dogodila u Srbiji 5. oktobra 2000. godine, što je značilo mirnu okupaciju Srbije, čime je započelo razaranje moćne srpske vojske.
Kratak rat u Makedoniji i Ohridski sporazum koji je nametnut Makedoncima, kao američki projekat kojim je započeo proces „političkih“ reformi u Makedoniji kroz ustavne promjene i usvajanje niza novih zakona koji su dali mnogo veću moć Albancima u Makedoniji.

Podrška Vašingtona nezavisnosti Crne Gore, koja je oslabila Srbiju. Odvajanjem Crne Gore od Srbije, Srbija je izgubila pristup moru.
SAD su odigrale ključnu ulogu u proglašenju nezavisnosti Kosova 2008. godine, iako je to bilo u suprotnosti sa međunarodnim pravom.

U obe albanske države danas, kao i ranije, postoji vladavina kriminala i korupcije. Logično pitanje je zašto toliko interesovanja imaju Sjedinjene Američke Države i neke druge zapadne sile da podrže stvaranje Velike Albanije. Odgovor je u geopolitici i istoriji. Velika Albanija je potrebna Zapadu kao još jedan bič protiv Srba. Zato jer su Srbi u očima zapadnih istoričara i geopolitičara balkanski Rusi. Daleke 1876. godine, u vrijeme srpsko-turskog rata, Bendžami Disraeli, predsjednik britanske Vlade, optužio je Srbiju da vodi „hladni i zločinački rat protiv svih načela javnog morala i časti“. On je srpsku nacionalno-oslobodilačku borbu nazvao „srpskom zavjerom koju pomažu ruski novac i ruski vojnici“. On se radovao svakom srpskom porazu, a u jesen 1877. predložio je Austrijancima da zauzmu Srbiju. Srbofobija, koja preovladava skoro dva vijeka u umovima stratega u Londonu, dogodila se iz jednog razloga – straha da su Srbi „glavni pokretači ruskih Kozaka ka toplim vodama Mediterana“. Zato je od izbijanja Prvog srpskog ustanka glavni pravac britanske spoljne politike bio očuvanje teritorijalnog integriteta Turske (ovde).

U postizanju tog cilja, Velika Britanija danas ima apsolutnu podršku Sjedinjenih Američkih Država, koja za cilj ima konstantno slabljenje Srba. Da bi se okončala, po srpske interese, katastrofalna američka i britanska politika na Balkanu potrebno je snažnije prisustvo Rusije i Kine na Balkanu, prvenstveno u Srbiji.

Snažna Srbija je najbolja prevencija Velike Albanije. Rusija je učinila mnogo u tom pravcu, ali još uvijek nedovoljno. Saradnja Rusije i Srbije u vojnom pogledu podignuta je na mnogo viši nivo. Danas, na zapadnom Balkanu, Srbija ima najjsnažniju armiju. Ali ekonomska saradnja nije dovoljno dobra. Ruske investicije u Srbiji su prvenstveno u energetskom sektoru, koji je strateški sektor za Rusiju, ali sa energetskom saradnjom neophodna su ulaganja i u srpsku poljoprivredu. Sa investicijama u srpsku poljoprivredu, Rusija bi strateški konsolidovala svoju poziciju u Srbiji. Na diplomatskom polju neophodno je blokirati bilo kakvo rešenje za Kosovo, koje nije u skladu sa Rezolucijom 1244. Bez nezavisnog Kosova, projekat Velike Albanije je nemoguć.

Autor je istoričar sa Cetinja

Međunaslovi i oprema: Stanje stvari

(Srpska istorija, 22. 6. 2019)