Srpska istorijska čitanka: Srpsko carstvo (VIDEO)

autori emisije: Nemanja Dević i Sava Samardžić

Dolaskom na vlast 1331. godine, kralj Stefan Dušan je uz pomoć vlastele stvorio jaku vojsku i nastavio osvajanja ka jugu svoje države, prema Vizantiji iskoristivši njenu slabost prouzrokovanu unutrašnjim nemirima. Ubrzo po započetom vojnom pohodu došao je do grada Soluna, kojeg nije uspeo da osvoji, ali je zaključenjem mira sa vizantijskim carem Andronikom III zadržao veliki deo vizantijskih teriotorija sve do poluostrva Halkidik i Svete Gore.

Osvajanjem vizantijskih oblasti i važnog grada Sera 25. septembra 1345. godine, kralj Dušan se odvažio da uzdigne srpsku arhiepiskopiju na rang patrijaršije. Na Cveti 1346. godine u Skoplju, prvi srpski patrijarh postao je dotadašnji arhiepiskop Joanikije II. Iste godine u istom gradu na Vaskrs 16. aprila srpski narod dobio je prvog cara, Stefana Uroša IV Dušana Nemanjića. Srpska država i društvo su na ovaj način ušli u porodicu careva. Njegov maloletni sin Uroš postao je savladar i dobio je titulu „mladog kralja“.Svojim najbližim rođacima i istaknutoj vlasteli car Dušan počeo je da dodeljuje vizantijske titule.

Car Dušan naložio je da se sastavi zakonik koji je trebalo da važi u čitavom carstvu. Knjiga zakona od 201 člana, poznatija kao Dušanov zakonik, proglašena je na državnom saboru u Skoplju 21. maja 1349, a dopunjena na saboru u gradu Seru 1354. godine. Zakon blagovernoga cara Dušana bio je najvažniji zbornik zakona feudalne Srbije i jedan od značajnijih evropski pravnih spomenika uopšte.

Pored svih opasnosti koje su se nadnosile nad srpskim carstvom sredinom 14. veka, opasnost u vidu Osmanlija koje su na Balkan i u Evropu pozvali pretendenti na vizantijski presto bila najveća. U jeku priprema za konačni obračun sa Osmanlijama, pod nerazjašnjenim okolnostima, 20. decembra 1355. godine preminuo je car Stefan Dušan. Prvobitno je sahranjen u svojoj zadužbini, manastiru Svetih Arhanđela kod Prizrena. Sarkofag sa posmrtnim ostacima prvog srpskog cara danas se nalazi u crkvi Svetog Marka u Beogradu.