Stamatović: U Đukanovićevoj eri promovisala se ideologija zasnovana na denacionalizaciji i segregaciji Srba u CG

Crna Gora je pred popisom. Dok je u savremenom svijetu popis tehničko pitanje, u Crnoj Gori opet kreće popisna kampanja. Naš sagovornik, Dr Aleksandar Stamatović, istoričar, docent na Filozofskom fakultetu u Nikšiću smatra da je Crna Gora  demokratski neizgrađeno i zakržljalo društvo.

„Istorija demokratije i demokratskih procesa u Crnoj Gori je vrlo skromna. Ona je vrh svoga državnog i pravnog uobličavanja u drugoj polovini XIX i početkom XX vijeka doživjela kroz autoritarne režime dvojice Petrovića, knjaza Danila i knjaza i kralja Nikole. Istina, njihovi društveni sistemi jesu bili nacionalno definisani, sa doktrinom da je Crna Gora država srpskog naroda, a da su Crnogorci dio srpskog naroda. Štaviše, nekada se čak napadno insistiralo na tome. Od 1918.godine Crna Gora je u jugoslovensku državu praktično uskočila od plemenskog društva u buržoasko-demokratsko društvo, što je za nju bio veliki i demokratski neprirodan skok. Od tradicionalnog srpskog društva, ona je na sebi u prvoj jugoslovenskoj državi doživjela djelimično jugoslovenski eksperiment u režiji kralja Aleksandra Karađorđevića.

Sa italijanskom okupacijom 1941.godine, prvi put se pokazuje otvorena negacija njenog srpskog identiteta, kroz ukidanje srpskog jezika i promovisanja montenegrinske nacije. Nakon toga pod komunistima pola vijeka sistematski se mijenja njen identitet, i izdaja iz srpskog, što postaje državna doktrina. To nagomilava ogromnu frustraciju. Čim se nešto sputava ono nagomilava kontraenergiju, praktično antipod, koji u određenom trenutku mora eskalirati. U eri potpune vladavine Mila Đukanovića od 1997.godine promoviše se dukljansko-montenegrinska ideoloigija i identitet, zasnovani na teškoj denacionalizaciji i segregaciji Srba u Crnoj Gori. Mrzeti i negirati sve što je srpsko, postaje praktično podrazumijevajuća stvarnost. Stoga je potrebno shvatiti svu složenost priče o popisu.“ navodi Stamatović za naš portal.

Naš portal je takođe pokrenuo kampanju u susret popisu. U okviru nje je i sadržaj „Ponosni na svoje srpsko“….Tako su se na bilbordima našle slike Ruđera Boškovića, Valtazara Bogišića i drugih, o njihovom srpskom porijeklu. Ubrzo je uslijedila reakcija Ministarstva vanjskih i evropskih poslova Hrvatske, koje je uputilo protestnu notu Crnoj Gori tvrdeći da su pomenute ličnosti Hrvati a ne Srbi. Kako vi to komentarišete?

-Vaše je pravo da učestvujete u popisnoj kampanji, naravno u skladu sa zakonom, kao i bilo koje druge javne organizacije. Vaš portal nije izmislio toplu vodu sa ovim bilbordima. Konstatovano je nešto što je uopšte poznato, da su ti ljudi, uostalom kao i mnogi drugi katoličke i muslimanske vjere bili Srbi. Kako su Srbi katoličke i muslimanske vjere prešli put do Hrvata i Bošnjaka to je kontekst šireg objašnjenja koje ne može stati u ovaj intervju.

Pohrvaćivanje Srba u austrijskoj državi počinje u složenom procesu prelaska u katoličku vjeru u XIX vijeku. Austrijska, kasnije austrougarska država već krajem ovog vijeka, i početkom XX, proglašava sve Srbe katolike u Dalmaciji, Dubrovniku, Boki, Hrvatskoj, i Slavoniji za Hrvate. Sjemenište, tj.bogoslovski zavod Svetog Jeronima u Rimu, koji je školovao buduće katoličke sveštenike za jugoslovenske prostore preimenuje se početkom XX vijeka u Hrvatski zavod.

Od polovine XIX vijeka javljaju se jasne ispoljavajuće forme konvertitstva, koje su ne samo istorijski, nego i psihološki, sociološki i antropološki fenomen. Konvertit hoće da ubije svjedočanstvo svoga konvertovanja, tj.promjene, a to su sunarodnici koji su ostali u domicilnoj vjeri i etnosu van njegove. Tako imamo najgroznija izopačavanja uma u zločinima koji su počinjeni u Hercegovini i raškoj oblasti, od potomaka onih Srba koji su prešli na katoličanstvo ili islam. Većina vođa ustaškog pokreta bili su u drugoj ili trećoj generaciji ispred sebe potomci pokatoličenih Srba, poput: Pavelića, Artukovića, Gutića, Luburića, Šakića itd. Štaviše, neki od njih potiču iz Crne Gore. Artuković je porijeklom Kovačević sa Grahova, Luburić iz Rioca sa granice Crne Gore prema Bileći itd.

Koliko hrvatski ili bošnjački identitet u Crnoj Gori ima istorijsko utemeljenje?

Svačije je demokratsko pravo da se na popisu izjašnjava kako hoće. Međutim, žmuriti na očigledna rekao bih istorijska vrijeđanja inteligencije identiteta znači podržavati istorijski falsifikat. Austrija, kasnija Austrougarska je preko jednog vijeka vladala Bokom. Kao velika država ona je prirodom posla omogućila određenom broju izvornih Hrvata da kao državni činovnici i privrednici dođu u Boku i tu ostanu i stvore svoje potomstvo, najčešće sa domicilnim djevojkama, opet često sa pravoslavnima. Međutim, takav broj tzv.domicilnih Hrvata je mali. Ostali bokeški Hrvati su politički Hrvati, popisani kao katolici početkom XX vijeka. Uostalom postoji veliki broj istorijskih fakata da su se bokeški katolici izjašnjavali kao Srbi.

Uzmite samo Njegoševu pjesmu „Srbin Srbima na časti zahvaljuje“. Gdje je ona napisana, povodom čega, i kome on zahvaljuje? Ko su konti Ivanovići? Ko je ljepotica od porodice Mazarović zbog koje on piše pjesmu „Noć skuplja vijeka“? Međutim, i dalje se do doba socijalizma veliki broj njih izjašnjavao Srbima.

Bošnjaštvo u Crnoj gori takođe nema nikakvog utemeljenja. U prošlosti bošnjaštvo je teritorijalna odrednica za stanovnike Bosne, koji mogu biti i pravoslavci i katolici. Čengići, Ljubovići, Rizvanbegovići, Resulbegovići, Fazla.. Uostalom, tek 1993.godine, tzv.Bošnjačkom deklaracijom u Sarajevu u toku rata, konstatuje se identifikacija svih jugoslovenskih muslimana sa ovom mladom nacijom.