Stefan Mitrov Ljubiša – srpski književnik i diplomata

Na današnji dan, 1878. godine preminuo je predvodnik Srpske narodne stranke na Primorju i srpski književnik, Stefan Mitrov Ljubiša, koji je mnogo učinio za buđenje nacionalne svijesti Srba na primorju.

Bio je samouk, a njegovo pripovijedanje je, kako navode kritičari, lucidno, izvorno, protkano finim humorom, sa poetskim osjećajem za legendu i realističkim nervom za život zavičaja i govor ljudi.

Stefan Mitrov Ljubiša je rođen u Budvi. U tom mjestu, kao i u cijelom primorju, u to doba nije postojala osnovna škola na srpskom jeziku, pa je Ljubiša svoje osnovno i jedino školovanje stekao u jednoj privatnoj maloj školi na italijanskom.

Kasnije je svoje znanje upotpunio, te postao prvi građanski intelektualac među Paštrovićima, kod kojih se do tada samo kaluđeri nisu bavili fizičkim radom.

Ljubiša je bio opštinski sekretar u Budvi, u kojoj je vladala italijanska kultura, pa je italijanski bio obavezan jezik u cijeloj javnoj upravi: u sudovima, opštinama i svim nadleštvima.

Godine 1861. izabran je za člana dalmatinske deputacije, koja je vodila pregovore pri Banskoj konferenciji u Zagrebu.

Od 1861. do 1876. godine bio je poslanik na Dalmatinskom saboru i Carskom vijeću u Beču, a 1870. postao je predsjednik Dalmatinskog sabora.

Kao bokokotorski predstavnik u Dalmatinskom saboru i član Vijeća u Beču, Ljubiša se trudio da pridobije što više sitnih praktičnih koristi za svoj zavičaj i poboljša ekonomski položaj Boke.

U isto vrijeme trudio se da kod svojih saplemenika i u cijelom kraju razvije razumijevanje za jednu širu nacionalnu zajednicu i pomogne borbu protiv tuđina.

Umro je u Beču, a 1885. godine njegovi posmrtni ostaci preneseni su u zavičaj.

Sve svoje pripovijetke Ljubiša je napisao za posljednjih 10 godina života /1868-1878/, mada se on književnim radom, u manjoj mjeri, bavio i ranije. Ljubišina najpoznatija djela su zbirke pripovjedaka: „Pričanja Vuka Dojčevića“ i „Pripovijesti crnogorske i primorske“, među kojim je najpoznatija njegova pripovijetka „Kanjoš Macedonović“.

Ono po čemu je Ljubiša najviše stekao glas književnika, jesu njegove pripovijetke poput „Šćepana Malog“.

Poznate su i Ljubišine pripovijetke: „Pop Andrović, novi Obilić“ i „Krađa i prekrađa zvona“.

Todor Stefanović Vilovski, poznati urednik bečke Srpske zore, u jednoj raspravi o srpskoj pripovijeci nazvao je Ljubišu „Rembrantom među srpskim pripovjedačima“.

Poznat je posljednji govor Stefana Mitrova Ljubiše u Dalmatinskom saboru, kada je rekao:

„Ja znam da vi mene ne trpite jer sam Srbin pravoslavne vjere. Izlazeći odavde, ostavljam u Saboru mlade snage koje će, ako ih je Srpkinja zadojila, znati da brane prava svoje narodnosti i vjere. Ko je to ovdje bolji Srbin od mene? Moj se grob zna od Kosova…“.