Sto godina Albanske spomenice

Nakon što su armije Centralnih sila, u jesen 1915. opkolile Srbiju, glavnokomandujući srpske vojske, prestolonaslednik Aleksandar, sa državnim vrhom i komandantima svojih armija donosi odluku o prelasku Albanije, jer je put vojsci iz Metohije, gde je bila skoncentrisana, preko Makedonije bio odsečen.

Povlačenje srpske vojske i civila preko zavejanih planina Albanije i Crne Gore, od novembra 1915. do januara 1916. godine, u istoriji je zabeleženo kao Albanska golgota. Zahvaljujući saveznicima, izmučeni srpski vojnici, narod i državni aparat, koji su se dokopali albanske obale, prebačeni su na grčko ostrvo Krf.

I sam učesnik albanske golgote, kralj Aleksandar I Karađorđević je, u znak sećanja na povlačenje kroz Albaniju ustanovio Albansku spomenicu, kojom je odlikovano 142.148 oficira, podoficira, kaplara, redova, obveznika činovničkog reda i sveštenika. Spomenicu su dobili svi koji su bili na vojnoj dužnosti prilikom prelaska Albanije, kao i članovi stranih vojnih misija koji su se zajedno sa srpskom vojskom povlačili preko Albanije. Ukaz o odlikovanju Albanskom spomenicom kralj Aleksandar potpisao je 6. novembra 1921. a kao Dan dodele Albanske spomenice srpskim herojima – učesnicima Velikog rata, određen je 23. novembar 2021.

Albanska spomenica je dodeljivana na predlog ministra vojske i mornarice, sa dekretom koji je rađen po nacrtu Đorđa Čarapića, a reprodukovan u Vojnom geografskom institutu u Beogradu. Spomenica je u obliku dvoglavog orla sa srpskim štitom na grudima i kraljevskom krunom na gornjem delu. Na aversu, ispod orla je medaljon uokviren lovorovim vencem sa profilom glave Aleksandra Karađorđevića, uokvireno natpisom: SVOJIM RATNIM DRUGOVIMA – ALEKSANDAR. Na reversu je natpis u tri reda: ZA VERNOST OTADŽBINI. Spomenice je izrađivala pariska firma „Arti Bertran”.

Motiv na marki i kovertu: Albanska spomenica – povelja

Motivi na vinjetama: portreti nosilaca Albanske spomenice

Stručna saradnja: Savez potomaka ratnika Srbije 1912–1920, u okviru projekta „Album sećanja na naše pretke iz Prvog svetskog rata”.

Grafička realizacija izdanja: Jakša Vlahović, akademski grafičar

Politika

Pročitajte JOŠ:

„Glumčina“: Dokumentarni film posvećen Zoranu Radmiloviću u Ateljeu 212