Svetosavlje – najveća šansa Crne Gore da bude vječna

Piše: Marko Kovačević

Ukazujući na činjenicu da je komunistički režim u Jugoslaviji donio svoj temeljni dokument “Osnovni zakon o upravljanju državnim privrednim preduzećima i višim privrednim udruženjima od strane radnih kolektiva“ koji je u Službenom listu objavljen 5. juna 1950. godine u većem dijelu prepisujući “Povelju iz Verone“ od 13. januara 1944. godine donešene na prvom skupu obnovljenog fašizma, kao i da su italijanski fašistički zakoni o podruštvljavanju industrije bili osnov jugoslovenskog podruštvljavanja, jedan od najboljih srpskih istoričara akademik Milorad Ekmečić daje definiciju titoizma: Titoizam nije progres od staljinističkog totalitarizma ka demokratiji, nego degeneracija od staljinizma ka katoličkim totalitarnim diktaturama Srednje Evrope između dva svetska rata.

Dakle način Titove diktature nije bio originalan. On je u početku imao istočni staljinistički model ali je vrlo brzo prešao na model svojstven katoličkim državama, sa naglaskom na fašističku Italiju. Model po mjeri Musolinija vladao je u Jugoslaviji sve do njenog raspada.

Možda, kada sve ovo imamo u vidu, više nije čudno kako to današnji režim u Crnoj Gori baštini istovremeno italijanski fašizam i titov komunizam, kuneći se u Sekulu Drljevića i Krsta Popovića a istovremeno u Tita i Veljka Milatovića. Odjednom je jasnije zašto je danas režimu politički važnija Jelena Savojska nego Zorka Karađorđević. U te dvije udaje kćerki kralja Nikole leži dilema današnje Crne Gore. Da li će se zvati italijanskim ili srpskim imenom? Montenegro ili Crna Gora? Vitore Emanuelo ili Karađorđev unuk? Primanje katoličanstva ili ostanak u pravoslavlju?

Kada je vrijeme odnijelo veliku Nikolinu ličnost a narod u Crnoj Gori iskoristio svoje pravo na samoopredjeljenje, zetovi i unučad nisu njemu kao bivšem kralju mogli biti ni od kakve koristi niti su mogli popraviti njegov položaj na koji ga je spustio narod kojim je vladao. Italijani su ga iskoristili kao monetu za potkusurivanje sa novom državom SHS. Katolici su preuzeli kreiranje identiteta Crne Gore kroz svoju vizuru. Stvar se svela na besomučni propagandni atak Nikolinog zeta na Nikolinog unuka. Potom i na finansiranje i davanje logistike za neuspjeli pobunjenički akt nazvan Božićna pobuna, koji je danas osnova ideološkog projekta režima u Crnoj Gori. Tadašnje stanovništvo Crne Gore lako se opredjelilo između Savoja i Karađorđevića. Ali je tada otpočeo proces čiji je cilj bio da napravi Crnu Goru onakvom kakvu je danas žele vidjeti Milo Đukanović i njegove gazde.

Italijanski fašisti i Sekula Drljević došli su na Cetinje 1941. godine zaneseni mišlju da mogu da naprave Nezavisnu Državu Crnu Goru po ugledu na NDH sa nerealnim očekivanjima da će ih narod prihvatiti jer je od 1918. godine čekao oslobođenje od Karađorđevića. 12. jula 1941. godine na Petrovdanskoj skupštini proglasili su Nezavisnu državu Crnu Goru sa usklicima “e viva vero Montenegro“. Zvuči poznato? Već 13. jula ustala je čitava Crna Gora protiv toga. To je bila veličanstvena potvrda Podgoričke skupštine iz 1918. godine. To je otjeralo Sekulu Drljevića u Zagreb, da postane NDH činovnik a Italijane natjeralo na brojne kompromise i primirja sa pobunjenicima, shvatajući da u Crnoj Gori živi srpski pravoslavni narod i da je potrebno tu činjenicu ispoštovati da bi sve proteklo u što većem miru. Stoga su oni, kao i u Dalmaciji baštinili politiku nesukobljavanja sa pripadnicima Jugoslovenske vojske u otadžbini, a kroz to su držali kopču sa Saveznicima u slučaju da se pojavi potreba promjene strane u ratu. Stoga je i Adolf Hitler 1943. godine u jednoj depeši upozorio Musolinija da su Mihailović i njegove trupe najveći protivnik Trojnog pakta na prostoru Jugoslavije. Italijanska priča u ratu bila je te iste godine završena a Njemci su zauzimajući prostor Crne Gore pokazali da se Hitler u toj depeši Musoliniju nije šalio. Hitler je dobre odnose sa četnicima u italijanskim okupacionim zonama sa razlogom smatrao izdajom. JVuO u ideološkom smislu nije imala ništa zajedničko sa italijanskim fašistima za razliku od Sekule Drljevića i komunista. Zato ni u današnjoj Crnoj Gori režim nije ugradio ništa od ideologije svojstvene JVuO već samo kao dio aparata ima u svojim redovima veliki broj četničke djece i unuka.

Komunisti su dio podrške uspjeli da dobiju kroz prorusku propagandu, praveći teorije koje su objašnjavale Srbima iz Crne Gore da najveći Srbi mogu biti samo ako se izjasne kao Crnogorci. Vrlo brzo se došlo do Golog otoka i proruska struja je satrta u Jugoslaviji, samim tim i u Crnoj Gori. Valja napomenuti da se Josip Broz u čitavoj priči pojavljuje kao austrougarski element. Time su svi neprijatelji na broju. Austro marksisti i italijanski fašisti su pravi preci jugoslovenskih komunista koji nisu završili na Golom otoku. A na njihovom čelu austrougarski kaplar čiji je komandant bio tvorac ustaške emigracije i prvi rušitelj Lovćenske kapele Stjepan Sarkotić fon Lovćenberg. Upravo je taj kaplar bio drugi rušitelj Njegoševe kapele. Jedna divizija austrougarske vojske dala je dvojicu rušitelja Njegoševe zavjetne kapele na Lovćenu. Karađorđevići su dali jednog obnovitelja. Možda će dati i drugog. Oni uostalom imaju najviše kapaciteta za tako nešto.

Nego, juče smo imali prilike da pročitamo izjavu premijera Markovića kako se u Crnoj Gori bira između antifašizma i svetosavlja i kako to dvoje nikako ne mogu ići zajedno. Za čovjeka koji pjeva i poštuje himnu sa stihovima fašiste Sekule Drljevića, ko slavi Krsta Zrnova Popovića i to fazu njegovog života koja je u stvari fašistička, finansira omladinu da kliče “e viva“ a istovremeno Titu diže spomenik, možemo reći da je pravi predstavnik fašizma i titoizma. Valjalo bi da premijer objasni ako antifašizam i svetosavlje ne mogu ići zajedno, kako to da mogu antifašizam i fašizam? Pa mogu samo tako što je jedno od to dvoje istinsko a drugo lažno. Titoistički antifašizam je u stvari čisti, nepatvoreni fašizam.

Svetosavlje je pravoslavno hrišćanstvo u Srba, prosvetiteljstvo i u modernoj istoriji našeg naroda – ŠKOLSTVO. I to je tako bilo i u Crnoj Gori i u Srbiji. Ko god ima žitije i djelo Svetoga Save pred sobom teško može skliznuti u bilo koji ideološki ekstrem. Otuda i tolika mržnja i pokušaj da se svetosavlje naruži od strane premijera sitne duše, koliko i očiju.

Ne može istorija Crne Gore biti istorija jedne partije, niti 80 godina može da izbriše čitav milenijum naše istorije u kom upravo Sveti Sava ima najznačajnije mjesto. A naša pomjesna Crkva, koju je on utemeljio, postoji više od 800. godina nakon što je to uradio. Ne razumijem se u vječnost koliko bih volio ali ne bih rekao da ono što stvore Milo Đukanović i Duško Marković može da traje duže od jednog ljudskog života. Nije trajalo ni ono što je njihov idol Tito stvorio duže od toga. Elementarna logika nameće da su najveće šanse Crne Gore za vječnošću, upravo u svetosavlju. Jer 800. godina je ipak više nego 80…

(Autor je portparol Nove srpske demokratije)