Svetozar Miletić: Za Srbe je dao zdravlje, a za Srbiju je žrtvovao slobodu

Na današnji dan, 4. februara 1901. godine, preminuo je srpski pisac, novinar, advokat i jedan od najuticajnijih srpskih političara u Austro-Ugarskoj, Svetozar Miletić.

Rođen je u Mošorinu, 22. februara 1826. godine, kao najstariji od sedmoro dece u veoma siromašnoj porodici.

Osnovnu školu je pohađao u rodnom mestu, a posle toga upisuje Srpsku pravoslavnu veliku gimnaziju u Novom Sadu.

Posle gimnazije 1844. godine upisuje se na Evangelistički licej u Požunu (današnja Bratislava) gde po prvi put objavljuje svoje književne i političke tekstove u časopisu “Srpski soko”, koji su pokrenuli srpski đaci.

Studije prava upisao je u Pešti 1848. godine, a doktorsku diplomu dobio je 1854. godine. Već u to vreme bio je značajna figura u političkom životu Srba, pogotovo među omladinom.

Svojim tekstovima koji su objavljivani u “Srbskom dnevniku” objašnjava situaciju u Evropi, naročito na Balkanu u tom periodu, a piše i o perspektivi srpske nacije i pokreće na promenu mišljenja.

Gradonačelnik Novog Sada postaje 20. marta 1861. godine, a prvi saradnici su mu bili Jovan Jovanović Zmaj i Jaša Ignjatović. Miletić je bio najmlađi gradonačelnik u istoriji ovog grada.

Kao gradonačelnik proglašava srpski jezik zvaničnim, ukida nemačku realku i zalaže se za podizanje Gradske kuće u srpskom delu Novog Sada. Iako je bio podržan od strane Magistrata, ugarska vlada ga je smenila.

Iako nije bio gradonačelnik, Miletić nije prestao da sprovodi promene. Tako je prvo organizovao proslavu povodom 100 godina od rođenja Save Tekelije, sa izuzetno izraženim antiaustrijskim karakterom. Iste godine sa predsednikom Srpske čitaonice osniva Srpsko narodno pozorište.

Nakon ovih zalaganja za srpski narod i kulturu u Novom Sadu, zalaže se i za preseljenje Matice srpske iz Pešte u Novi Sad, što je bilo i urađeno 1864. godine.

Dve godine kasnije uspeva da pokrene dnevni list, koji će se ispostaviti kao najznačajiji i najuticajniji kod Srba u Austro-Ugarskoj – “Zastava”. Miletić je dugo bio na mestu urednika, a pisao je i tekstove, koji su bili od velikog značaja za narod.

Osnovao je 1869. godine Srpsku narodnu slobodoumnu stranku – koja je predstavljala prvi organizovani nacionalni pokret kod Srba u Habzburškoj monarhiji.

Na mesto gradonačelnika Novog Sada vraća se maja 1867. godine, kada su mu najbliži saradnici bili Laza Kostić i Kosta Trifković. Međutim, ugarska vlada ga opet, nakon godinu dana, smenjuje, a ubzo i hapsi i osuđuje na godinu dana zatvora.

Miletićeva popularnost u narodu bila je najveća kada je izašao iz zatvora, što je iskoristio da svoju ideju proširi na sve teritorije naseljene Srbima, pa je tako bio deo i ustanka u Hercegovini.

Međutim, ugarska vlada odlučuje da mu stane na put trajno. Uhapsili su ga u Novom Sadu, u njegovom stanu, nakon čega je osuđen na šest godina zatvora gde je bio mučen i zlostavljan – fizički i psihički. Ovaj period u zatvoru ostavio je trajni trag na Miletićevo psihičko zdravlje – od čega nikada nije uspeo da se oporavi.