„Tesla duhovni lik“: Čak 37 predaka srpskog genija bili su pravoslavni sveštenici

Piše: Predrag Savić

Jedinstvena, više nego orginalna knjiga, vrhunsko ostvarenje u naučnom, istorijskom, informativnom i svakom drugom smislu o Nikoli Tesli i njegovoj duhovnosti koju je napisao dr Oliver Subotić, pravoslavni sveštenik iz Beograda, prvu veliku zvaničnu promociju imaće u 20 časova u nedelju, 18. jula, u Javnoj ustanovi Muzej i galeriji u Tivtu.

Ova knjiga koja i u grafičkom smislu predstavlja ponos srpskog izdavaštva, na najbolji način dokazuje da su pravoslavlje, srpska tradicija i Srpska pravoslavna crkva za Teslu imali veliki značaj tokom celog života. U trenucima kada bi Hrvati da prisvoje Nikolu Teslu i „štampaju“ njegov lik na svojoj evro kovanici, dr Oliver Subotić otkriva koliku je ulogu u stvaranju ovog genija imala činjenica da su pravoslavni sveštenici bili Nikolin otac Milutin i još 36 predaka po majčinoj liniji!

Ovo delo donosi obilje novih detalja o životu, radu i pogotovo o ubeđenjima genijalnog srpskog pronalazača čija su potka pravoslavno učenje i srpska tradicija. Njeni čitaoci su u prilici da saznaju nešto više o Tesli lično, ali i njegovom milosrđu, ljubavi prema guslama, osobama koje su presudno uticale na njegovo odrastanje. Prezviter dr Oliver Subotić uspeo je da na 320 strana velikog formata 30 puta 25 centimetara, na izuzetno efektan i upečatljiv način prezentuje celo jedno bogastvo informacija o Nikoli Tesli.

Ovaj doktor nauka, vrsni poznavalac informacionih i teoloških nauka, zahvaljujući činjenici da je već 13 godina glavni urednik časopisa „Pravoslavni misionar“, uspeo je da sistematizuje sve te podatke i da ih prezentuje tako da sve vreme drži apsolutnu pažnju čitalaca.

Ovaj vrsni naučnik koji je do sada objavio 12 dela, pokazao je da ume da prilagodi svoj besprekorni stil i široj publici. On svoj pripovedački izraz dovedi do perfekcije. Svoju priču gradi na naučnim i istorijskim činjenicama, a opet uspeva da sve bude vrlo pristupačno običnom čitaocu. Tome doprinosi i vanredno uspešan grafički dizajn knjige. Intersantan je podatak da je grafička obrada tj. prelom ovog dela trajao punih šest meseci.

Svakom detalju na trostubačnom formatu teksta posvećena je maksimalna pažnja. Dva stubca sadrže glavni tekst, a treći, krajnje bočno fusnote, jer knjiga je pisana korišćenjem naučne metodologije i uz precizno navođenje izvorâ podataka (korišćen je harvardski stil referenciranja). Sve što se u njoj navodi ima naučnu i istorijsku validnost i potporu.

Činjenica da se dosad baš niko nije ozbiljno bavio Teslinom duhovnošću verovatno je doprinela pokušajima svojatanja ovog genija. Dr Subotić ističe da ne želi da se bavi takvim ideološki inspirisanim ispadima , koje smatra neozbiljnim i nedostojnim bilo kakve istorijske i naučne rasprave.

— Ovo je jedna od onih tema kod kojih strogo moramo voditi računa da razdvojimo činjenice od tumačenjâ ideoloških želja i praznih priča. Činjenice govore da je Tesla rođen kao Srbin-pravoslavni hrišćanin, da je tokom celog života kao svoju veroispovest navodio pravoslavno hrišćanstvo i da je opojan po pravoslavnom hrišćanskom obredu, – ističe dr Subotić. – Drugi set činjenica se odnosi na sâm Teslin izraz kada je reč o religijskim temama. U tom smislu, Tesla se afirmativno odnosi prema hrišćanstvu, koje je veoma jasno i eksplicitno izdvajao iz korpusa svetskih religija. Primera radi, u svom čuvenom članku pod nazivom „Problem povećanja ljudske energije“ Tesla navodi da je hrišćanska religija „duboko mudra, naučna i beskrajno praktična“ i da je u tom pogledu „u naglašenom kontrastu u odnosu na druge religije“. On dalje navodi da su sve ostale religije rezultat „apstraktnog mišljenja“, dok je hrišćanstvo nepogrešivo kao „rezultat praktičnog eksperimenta“, ukazujući nesumnjivo na ono što pravoslavni bogoslovi nazivaju „duhovnim opitom“, odnosno iskustvenom verom. Na sličan način je i Sveto Pismo – Bibliju izdvajao od svih drugih knjiga, pogotovo u etičkom smislu.

Dr Subotić je za nastanje knjige koristio brojne izvore: arhivu Muzeja Nikole Tesle u Beogradu, mikrofilmovana dokumenta iz Kongresne biblioteke u Vašingtonu, ali i neke javno dostupne baze podataka poput The Tesla Collection, skenirane kolekcije Teslinih članaka i predavanja, kao i članaka o Tesli koje su u SAD objavili njegovi savremenici. Koristio je i saznanja iz najboljih studija o Tesli, počevši od Džona O`Nila, preko Lelanda Andersona, Margaret Čejni i Marka Sajfera, sve do Bernarda Karlsona i našeg Brane Jovanovića.

Na osnovu tih izvora dr Oliver Subotić je došao i do sledećeg zaključka: – Tesla u SAD održava vezu sa Srpskom Crkvom, i to od trenutka kada na američki kontinent dolazi arhimandrit Sevastijan Dabović, prvi srpski misionar u SAD, koga i materijalno pomaže. On je u kontaktu sa Crkvom bio i preko potonjih crkveno-školskih opština koje se formiraju u prvoj polovini 20. veka. Tako je pri kraju svog života od strane crkveno-školske opštine u Geri (Indijana), prilikom osvećenja Hrama posvećenog Svetom Savi, Tesla imenovan za kuma, što mu je, po ličnom svedočanstvu, bila posebna čast. Taj hram u eparhiji istočno-američkoj, u renoviranom obliku, danas na svojoj fasadi ima medaljon sa likom Nikole Tesle, upravo u znak sećanja na Teslino kumstvo.

A zašto je Nikola Tesla stotpostotni Srbin i pravoslavac – odgovor daje dr Subotić kroz detaljan opis uticaja porodičnog okruženja na izgradnju Teslinog duhovnog lika.

Pored primera vrlinskog života, rodoljublja, delatnog mirotvorstva i zdrave duhovitosti, otac pravoslavni pop Milutin je Nikoli Tesli bio uzor i u pogledu učenosti, milosrđa, ljubavi prema knjizi i guslama…

– Majka Georgina-Đuka je zauzimala posebno mesto u srcu Nikole Tesle: za nju je bio izrazito vezan i, pritom, naglašavao da je svoju genijalnost od majke biološki i nasledio (pri čemu treba imati u vidu da je prvu mentalnu stimulaciju Nikolinog intelekta izveo otac, putem raznih memorijskih vežbi, o čemu Tesla piše u svojoj autobiografiji) – isitče dr Subotić. – Mati mu je bila uzor i u marljivosti i trudoljubivosti (jako su dirljive reči kojima Tesla u svojim člancima Amerikancima svog vremena objašnjava vrline, hrabrost i sposobnosti majke Georgine). Nemojmo zaboraviti i to da ga je upravo majka otrgla od pogubne strasti kockanja koju je razvio u mladosti, strasti koja je pretila da ga uništi i duhovno i fizički.

Posebno je potrebno naglasiti uticaj koji je na Teslu izvršio majčin brat, pravoslavni sveštenik Petar, potonji mitropolit Nikolaj Mandić. Tesla se u američkoj štampi ponosi time što je njegov ujak mitropolit Srpske Crkve, dok u privatnoj prepisci sa Amerikancima Tesla objašnjava da je pravoslavni hrišćanin i da je to vera njegovog ujaka – mitropolita.

Pritom, nemojmo zaboraviti da ga je upravo ujak uveo u Dekartovu filosofiju još u detinjstvu, a da je ta filosofija, kroz teoriju etra, po samim Teslinim rečima bila ključna za njegov pronalazački pristup.

Mnoge delove iz ove knjige koja se čita sa strahopoštovanjem, dr Oliver Subotić je već predočio svetskoj univerzitetskoj javnosti na brojnim izuzetno posećenim predavanjima u SAD i Australiji. I pored toga sa nestrpljenjem se iščekuje i skoro izdanje Teslinog duhovnog lika na engleskom jeziku. Ovo sveobuhvatno književno ostvarenje služi i kao opomena da bi zemne ostatke Nikole Tesle trebalo konačno sahraniti kako to dolikuje Srbima i pravoslavnim hrišćanima u kripti ili porti nekih od pravoslavnih hramova, pa bi onda i svojatanja ovog genija bila još besmislenija i bezvrednija.

Na tivatskoj promociji pored dr Olivera Subotića i Predraga Savića, govoriće Željko Komnenović, predsednik Opštine Tivat, profesor srpske književnosti, dugodišnji novinar i urednik u više novinarskih i književnih redakcija.