Teslino reagovanje u Njujork tajmsu: Srbi platili cijenu jugoslovenske slobode

Samo deset dana nakon tragičnog ubistva najznačajnijeg i međunarodno najuticajnijeg srpskog političara nakon cara Dušana — jugoslovenskog kralja Aleksandra I Ujedinitelja — od strane ustaša i bugarskih fašista u Marseju, Nikola Tesla je osetio potrebu da reaguje na hrvatsko-slovenačku nacionalističku i prokomunističku propagandu u Americi i napiše autorski tekst u najčitanijim američkim novinama.

Četiri najvažnija detalja iz ovog pisma jesu Teslino iskreno divljenje podvizima srpske vojske u I svetskom ratu, potreba da zaštiti sećanje na delo jednog velikog vladara, kritički osvrt na komunističku ideologiju i vera u preživljavanje Kraljevine Jugoslavije pod srpskim vođstvom.

“Izraz poštovanja prema Kralju Aleksandru
Uredniku Njujork Tajmsa:

Mnogo toga je rečeno o Jugoslaviji i njenom narodu, no velikki broj Amerikanaca je možda pod pogrešnim utiskom zbog toga što politički neprijatelji i agitatori šire ideju da njeni stanovnici pripadaju različitim nacijama prožetim međusobnom mržnjom koje na zajedništvo protivno njihovoj volji primorava jedna tiranska vlast. Činjenica je da su svi Jugosloveni—Srbi, Slavonci, Bosanci, Hercegovci, Dalmatinci, Crnogorci, Hrvati i Slovenci — iste rase, da govore istim jezikom i da imaju zajedničke nacionalne ideale i tradicije.

Završetkom Svetskog rata, Aleksandar je uspostavio političku zajednicu stvorivši snažnu i moćnu državu. Svi Sloveni na Balkanu su to dočekali sa oduševljenjem, no bilo je potrebno vreme dok se ljudi nisu privikli na nove uslove.

Ja sam rođen u Hrvatskoj. Hrvati i Slovenci nikada nisu bili u poziciji da se bore za svoju nezavisnost. Oni koji su bili bitke za slobodu su bili Srbi, a cena slobode je plaćena srpskom krvlju. Svi istinski Hrvati i Slovenci se toga sa zahvalnošću sećaju. Oni takođe znaju da Srbi imaju neponovljivu veštinu i iskustvo u ratovanju i da su najbolje kvalifikovani da upravljaju snagama jedne države u krizi.

Još od stvaranja ujedinjene Jugoslavije kroz Aleksandrova nastojanja, politički neprijatelji su činili sve što je u njihovoj moći da je poremete sejući seme razdora i šireći maliciozne izveštaje. Primer toga je i knjiga Luja Adamiča ”Povratak zemljaka” koju je on trebalo da piše pod uslovima propisanim od strane Gugenhajmove nagrade za književnost, a u kojoj zapravo pribegava političkim klevetama i osudama upućenim vladaru zemlje, kao i širenju ideja koje su podjenako nepoželjne i ovde i u Jugoslaviji.

Njegova osuda Kralja i promišljanja o njegovom karakteru mogu sa gnušanjem da se zaobiđu, no jedan detalj ne sme da se ignoriše. Knjiga sadrži izjave koje prikazuju jednog inače velikog i neustrašivog čoveka, koji je svoj narod vodio kroz krvave bitke, kao slabića smrtno uplašenog od atentata, i to toliko da je svako veče odlazio na počinak u drugu sobu i nije izvirivao sve dok na stotine njegovih pomoćnika ne bi ispraznilo to mesto i učinilo ga bezbednim za njegovo pojavljivanje. Ovako nešto zadire duboko u srca svakog lojalnog Jugoslovena.

G. Adamič veoma glasno govori o mržnji i razmiricama između Hrvata i Slovenaca i Srba, ali nedavni događaji opovrgavaju njegove izjave. Zemlje, koje bi po njegovom mišljenju, trebalo da budu u otvorenoj pobuni pokazale su se privržene svom Kralju podjednako kao i Srbija. Ovo se ogledalo i u nekoliko izveštaja Njujork Tajmsa, među kojima je i neobično živ i dramatičan opis sahrane.

Smrt Kralja potresla je čitavu zemlju do njenih samih temelja, ali neprijatelji koji govore da to znači prestanak Jugoslavije uludo se nadaju jer je plemenita krv ovog velikog čoveka samo poslužila da se još čvršće zacementiraju njeni delovi i ojača njena nacionalna konstrukcija. Aleksandar će dugo živeti u sećanjima svog naroda, on je jedna herojska ličnost ogromnog ugleda koja je za Jugoslovene i Vašington i Linkoln: kao Vašington sposobni i neustrašivi general koji je oslobodio svoju zemlju od ugnjetavanja; kao Linkoln mudri i rodoljubivi vođa koji je mučenički postradao.

NIKOLA TESLA,
Njujork, 19. oktobar 1934.“

(Izvor: Fejsbuk-stranica Istorija Srba)