Tomaš Damjanović: Problem interpretacije u istoriografiji

Matica srpska-društvo članova u Crnoj Gori, organizuje trinaestu po redu interdisciplinarnu tribinu „Bios theoretikos“, u oviru koje će biti predavanje Tomaša Damjanovića na temu „Problem interpretacije u istoriografiji“.

Ovo veče će se održati danas, 27. februara sa početkom u 19 sati, u prostorijama knjižare Matice srpske. 

Najvažnija pitanja u istoriografiji tiču se načina na koji se biraju, tumače i kontekstualizuju istorijski izvori. Na tragu znamenite misli Lisjena Fevra – prema kojoj ne postoji istorija, već samo istoričari – pokušavamo da ukažemo na nijanse koje razdvajaju istorijsku nauku od pseudoistorije, ali i da, kao mnogo značajnije tačke, naglasimo probleme koji se odnose na sami odabir izvora na kojima se temelji jedan istoriografski tekst.

Problem interpretacije se javlja na četiri nivoa. Među njima je moguće uspostaviti vezu posredstvom analize sistema mišljenja u koji se uklapa stanovište autora.

S tim u vezi, istoriografsko štivo je neodvojivo od pozicija koje istoričar, kao njegov tvorac, zauzima unutar i prema društvu u kome stvara. Tako nam neko djelo, počesto, govori više o duhu vremena u kom nastaje nego o spornim tačkama epohe kojom se, načelno, bavi.

Prvi nivo na kom se može pratiti problem interpretacije odnosi se na sam izbor teme, odnosno njeno vremensko-prostorno određenje.

Odluka istoričara da, iz mora mogućnosti, za temu odabere baš jednu od mnogih nije samo posljedica realne procjene vlastitih sposobnosti i ograničenja koje nosi razmišljanje o prošlosti, nego nas upućuje na zaključak da se samim naglašavanjem značaja date teme već unosi jedna bitna intervencija unutar dominantnog društvenog narativa, odnosno potencijalna reinterpretacija istog.

Na drugom nivou, istoričar se suočava sa obavezom da izvrši selekciju istorijskih izvora.

Njegovo opredjeljenje za jedne, a ne za druge izvore ne ukazuje samo na razliku koja među njima postoji u kvalitativnom smislu ili na ograničenja striktno tehničke prirode, nego i na postojanje hipoteza koje bi, favorizovanjem fragmentisanih izvora, trebalo potvrditi.

Treći nivo podrazumijeva postojanje tumačenja odabranog materijala. U najuspjelijim radovima, uočava se koherentnost sa namjerama koje se ispoljavaju na prethodnim nivoima, premda se i tada neizbježnom čini opasnost u vidu projekcija ideja autorove sadašnjice na njegovo polje izučavanja.

Na posljednjem stupnju se sažimaju interpretativne metode sa prethodnih nivoa: to je, samim tim, tačka u kojoj čak i interpretacija kojoj se ne može poreći pečat intelektualnog poštenja istoričara može postati – nova istorijska činjenica.

Ta novina, u specifičnim istorijskim okolnostima, može determinisati samoodređenje pojedinca i zajednice, čime se transformiše u istorijski fenomen, koji, nadalje, ima potencijal da postane temom budućeg proučavanja, time i novog interpretativnog postupka.

Tomaš Damjanović je rođen u Nikšiću, 27. maja 1988. godine. Osnovne studije je završio na Studijskom programu za istoriju, na Filozofskom fakultetu Univerziteta Crne Gore, a master studije, kao stipendista Ministarstva obrazovanja Republike Turske, na Odsjeku za modernu istoriju, na Institutu za društvene nauke Istanbulskog univerziteta. Učesnik je brojnih naučnih skupova i tribina. Član je Odbora za proučavanje turskih (osmanskih) izvora za istoriju Crne Gore pri CANU. Živi u Nikšiću.