Toresen: Ustaše slale Srbe kao ropsku snagu u Norvešku

U Norvešku je tokom Drugog svjetskog rata bilo poslato više od 4.000 dječaka i muškaraca iz bivše Jugoslavije, većinom Srba, kao ropska radna snaga, a više od polovine je nastradalo u kampovima, izjavio je norveški pisac i istoričar Knut Flovik Toresen.

On je u obraćanju na konferenciji „Jasenovac – balkanski Aušvic“ govorio o „Norveškoj kao ispostavi genocida nad Srbima koji je počinila takozvana Nezavisna Država Hrvatska“.

– Tokom drugog svjetskog rata, više od 4.000 dječaka i muškaraca bilo je poslato iz bivše Jugoslavije u Norvešku kao ropska radna snaga. Njemačke okupacione snage željele su da prošire puteve, pruge i ostalu infrastrukturu na sjeveru Norveške da bi osigurale linije snabdijevanja za sjeverni dio istočnog fronta protiv Rusije – rekao je Toresen.

On je naglasio da su ovi zatvorenici živjeli su u veoma nehumanim uslovima i da ih je 2.398 je izgubilo živote, a da je 82,5 odsto umrlih nastradalo je u jesen i zimu 1942-43. godine.

Toresen je opisao da je postojalo pet kampova u kojima su uslovi bili naročito okrutni i da su se nalazili u sjevernom dijelu Norveške. Tim kampovima upravljao je SS, a komandati su bili regrutovani iz sistema koncentracionih logora.

– Pored ubistava koja su vršili čuvari, bili su tu glad i bolesti i veomna oštri klimatski uslovi zbog kojih je stopa umiranja bila visoka. U najsjevernijem kampu zimu 1942-43. preživjela je samo četvrtina zatvorenika – rekao je norveški istoričar.

On je naveo da je u ljeto 1942. godine 900 zatvorenika stiglo iz Jugoslavije, a da je od juna do septembra umrlo njih 748.

– 18. jula 1942. godine, čuvari su ubili vatrenim oružjem ili spalili u barakama 288 zatvorenika. To je bio pojedinačno najveći masakr u na tlu Norveške u drugom svjetskom ratu – napomenuo je Toresen.

On je dodao da je na listama umrlih i onih koji su vraćeni u Jugoslaviju poslije rata 4.050 imena i da su ona zapisana u norveškom državnom arhivu.

– Pregledom tih lista sa imenima i mjestima odakle su zatvorenici stigli utvrdio sam da su Srbi činili 93 odsto zatvorenika koji su poslati iz Jugoslavcije u Norvešku, a preostalih sedam odsto bili su pripadnici drugih naroda u bivšoj Jugoslaviji – rekao je istoričar.

Toresen je podvukao da je „u prošlosti bilo pokušaja da se ove činjenice prikriju, a ovaj dio istorije upotrijebi u političke svrhe“ i da „takvi pokušaji ukazuju na značaj temeljnog i empirijskog istorijskog istraživanja od strane profesionalnih istoričara“.

Prema njegovom objašnjenju, prvi razlog zbog kojeg su Srbi činili najveći procenat zatvorenika je što su Srbi inicirali najveći ustanak i borbu, a drugi je bio politika genocida koju su nad Srbima provodile ustaše.

– Nešto više od polovine Srba poslatih iz Jugoslavije bili su iz Srbije. Većina tih ljudi bili su oni koji su pružali otpor njemačkim okupacionim snagama, ljudi koji su podržavali komunistički pokret otpora i kraljevski pokret otpora. Neki od ljudi iz Srbije bili su taoci ili su pripadali nekim drugim kategorijama – rekao je u izlaganju Toresen.

On je dodao da su „većina zatvorenika koji su stigli iz takozvane NDH bili Srbi iz Krajine koji su bili uhapšeni samo zato što su bili Srbi“.

– Dok su članove njihovih porodica masakrirale ustaše u Jasenovcu, muškarci i dječaci od 14 do 60 godina za koje je procijenjeno da mogu da rade bili su izdvojeni i poslati kao ropska radna snaga u Norvešku – opisao je norveški istoričar.

On je rekao da je to bila „trgovina između njemačkih okupacionih snaga i ustaškog režima“ i da je „za te zatvorenike Norveška postala posljednja ispostava genocida koji su počinile ustaše“.

Ukazao je na primjere sela Jablanac u Lici, koje su ustaše spalile u noći 14. aprila 1942. godine. Selo je spaljeno, žene i djeca pobijeni su u Jasenovcu i Staroj Gradški, a muškarci poslati u Norvešku. 113 muškaraca iz Jablanca su sahranjeni u Norveškoj, navodi Toresen.

– 18. aprila 1942. ustaše su izvršile operaciju protiv srpskog stanovništva na Kordunu. Srpska sela u tom području su zbrisana, a stanovništvo odvedeno u Jasenovac, gdje su žene i djeca pobijeni, a mnogi muškarci poslati u Norvešku. 219 ovih srpskih muškaraca sa Korduna umrlo je u Norveškoj – rekao je ovaj istoričar.

Opisao je i događaj od 8. maja 1942. kada su ustaše pohapsile srpsko stanovništvo iz sela Jasenovac blizu kampa i iz obližnjih sela. 64 srpskih muškaraca iz sela Jasenovac saranjeni su u Norveškoj.

– Neki od Srba poslatih u Norvešku bila su djeca stara samo 14 godina. Većina te djece stigla je iz Korduna i Banije, a uhapsile su ih ustaše i poslale u Jasenovac prije slanja u Norvešku. Jedan od njih bio je Milivoje Pajić iz Korduna. Imao je samo 14 godina kada je stigao u Norvešku i preživio je najteže uslove i masakr u /prvom/ kampu. Milivoje je umro u kampu blizu Trondhamja 1944. godine – rekao je Toresen.

– Pitam se da li ćemo ikada postaviti spomen-ploču u znak sjećanja na Milivoja i ostalu djecu koja su poslata da umru u koncentracionim kampovima u Norveškoj samo zato što su bili srpski dječaci? – upitao je norveški istoričar i pisac.

On je rekao da je poslije Drugog svjetskog rata i nakon 1989. priča o ovim zatvorenicima korištena za promovisanje norveško-jugoslovenskih odnosa da bi se podržao mit o jugoslovenskom partizanskom ratu i ideja socijalističke jugoslovenske države koja je postojala od 1945. do 1991.

– Zatvorenici su predstavljani kao partizani i Jugosloveni. Naravno, neki od zatvorenika jesu bili partizani i neki su bili drugih nacionalnosti, a ne Srbi. Ipak, proglašavanjem svih zatvorenika za partizane, pristalice Tita i Jugoslovene nestaje važna istorijska činjenica da su većina zatvorenika bili Srbi i da su mnogi srpski zatvorenici poslati u Norvešku da umru u okviru dobro organizovanog genocida koji je vodila država – rekao je Toresen na kraju svog izlaganja.

Konferenciju u onlajn formi na „Ju tjubu“ organizovalo je Udruženje Srba u Norveškoj.

(RTRS)