Tragična sudbina velike srpske slikarke

Piše: Advokat Predrag Savić

Još jedno dete proslavljenog Ljubomira Kovačevića, akademika, političara i tvorca savremene srpske kritičke istorografije imalo je tragičnu sudbinu. Vidosava Kovačević, jedna je o d pet Ljubomirovih ćerki i jedna je od prvih srpskih slikarki školovanih u Parizu, umrla je izuzetno mlada …

Zahvaljujući istoričaru Čedomiru Antiću, u jednoj od predhodnih priča „Azbučnika identiteta“ upoznali smo se sa stavaralaštvom Ljubomira Kovačevića i herojskom, stradanju njegovog sina Vladete, 1912. godine u borbi sa Turcima, kraj Kumanova.

Vidosava Kovačević je, kratko živela, ali je uspela da ostavi impresivna dela, od kojih je deo sačuvan zahvaljujući zbirci Pavla Beljanskog. U izvanrednom delu „Srpsko slikarstvo 1900—1950“ (štampanom u Beograd 1973. godine) čuveni Lazar Trifunović označuje portrete Vide Kovačević kao maestralne, a njenu sliku „Glava devojčice“ smatra remek-delom svoje epohe. Vidosava Kovačević je rođena 1889. godine u uglednoj beogradskoj porodici istoričara i državnika Ljubomira Kovačevića.

Vidosava je stručno obrazovanje je započela 1905. godine na Umetničko-zanatskoj školi u Beogradu. Toj fazi školovanja pripadaju crteži, akvareli, slike i vezovi nastali u periodu između 1905. i 1910. godine, iz kojih se jasno iščitava nastavni program škole i veliki uticaj profesora: Riste i Bete Vukanović i Marka Murata.

Potom Vidosava Kovačević nastavlja školovanje u Parizu, najpre u privatnoj školi Žulijen, a zatim i na Akademiji lepih umetnosti. Pariski boravak bio je, nažalost, kratkog veka. Usled tragičnih ratnih okolnosti koje su zadesile Srbiju, ali i njenu porodicu (smrt brata Vladete), u Beograd se vraća 1912. godine. Dela naslikana u Beogradu neposredno nakon završetka školovanja i tokom njenog boravka u Parizu pripadaju drugoj fazi stvaralaštva. Na njima se može uočiti osamostaljenje slikarskog jezika. U ovom periodu umetnica dostiže vrhunac svog likovnog jezika i stila, te se dela poput „Studije za portret“, „Banaćanina“, „Predela sa mostom“, „Plaže“ i „Glave devojčice“, mogu smatrati najvrednijim dostignućima njenog opusa.

Tokom godina provedenih na Umetničko-zanatskoj školi, u skladu s nastavnim programom, najčešća tema Vidosavinih uljanih slika bili su portreti. Okrenuta modelima iz okruženja, najviše je slikala članove svoje porodice i prijatelje, tipične predstavnike tadašnjeg građanskog sloja. Ipak, kao posebna celina pojavljuje se i serija portreta školskih modela. Jednostavnije odeveni i postavljeni u drugačiji kontekst, oni se jasno razlikuju od reprezentativnih portreta građanske elite. Sudeći po izgledu i odeći, toj grupi bi pripadala i „Glava devojčice“.

Ovaj nepotpisani rad, na osnovu iskaza Vidosavine sestre Milice Rakić, nastao je najverovatnije 1909. godinu. Reč je o portretu devojke zatvorenih očiju, s maramom na glavi. Premda je crtež jasan, počinje da se uočava omekšavanje i veća sloboda u odnosu na ranije radove. Kolorit je snažan, iako još uvek sveden na mali broj boja: crvenu pozadinu, belu odeću i žućkastu boju inkarnata. Kao novina javljaju se koloristički akcenti na licu: rumeni obrazi i bele tačke svetlosti na nosu i ustima, zbog kojih slika dobija mnogo vedriji karakter. Pored napretka u korišćenju boje, iskorak se oseća i u potezu. On više nije uglađen i homogen, već jasno vidljiv i znatno snažniji nego ranije, što doprinosi utisku živosti.

Iako se po izboru teme – devojka sa zatvorenim očima – nadovezuje na dela prethodne generacije slikara poput Đorđa Krstića, Bete Vukanović i Đorđa Jovanovića, Vidosava Kovačević je portretom Glava devojke nagovestila ono što će tokom narednih godina postati osnovna preokupacija njenog slikarstva – slobodniji potez i bogatiji kolorit, konstatuje se na sajtu Spomen – zbirke Beljanski..

Nažalost, 1913. godine još jedna velika tregedija pogađa Ljubomira Kovačevića i njegovu suprugu Draginju. Tada od galopirajuće tuberkuloze umire neizmerno talentovana i već dokazana sliakrka Vidoava Kovačević. Retrospektivne izložbe imala je u Narodnom muzeju u Valjevu (1988) i Spomen-zbirci Pavla Beljanskog (2000). Veliki broj radova izgubljen je u Prvom svetskom ratu, neke od najboljih odnela je u Pariz, oni koji su ostali u porodici u drugoj polovini XX veka dospeli su u muzeje u Srbiji putem otkupa i poklona. Pavle Beljanski otkupljivao je njena dela za svoju kolekciju savremenog srpskog slikarstva i ponajviše zahvaljujući njemu danas smo u prilici da se divimo remek delima Vidosave Kovačević.

Izvor: portal Tamo daleko