Ukrajinski Tomos definitivno podjelio Pravoslavlje

Autor: Sveštenik Miladin Mitrović, savjetnik SNP – Izbor je naš za religijska pitanja i starješina Hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Banja Luci

Nepromišljena i lakomislena odluka konstantinopoljskoga patrijarha Vartolomeja da ukrajinskim raskolnicima pokloni Tomos o samostalnosti izazvala je veliku krizu u odnosima između Moskve i Konstantinopolja, i potencijalno otvorila vrata za procese koji mogu da dovedu do konačnog i bespovratnog razbijanja jedinstva pravoslavnih crkava i Pravoslavlja uopšte.

Postaje putpuno jasno i očigledno da je akt davanje samostalnosti ukrajinskim raskolnicima bio dio velikoga plana usmjerenog ne samo na slabljenje pozicija Moskovske patrijaršije na njenoj kanonskoj teritoriji, nego prije svega na stvaranje najvećega raskola za svu istoriju postojanja pravoslavne vjere. Da je raskol dostigao tragične i dubokosežne razmjere svjedoči nam činjenica da je Ruska Pravoslavna Crkva prekinula evharistijsko opštenje sa Carigradskom patrijaršijom i takođe sa svim arhijerejima grčkih crkava koji su priznali raskolničku strukturu.

Od samoga početka Vertolomejevog avanturizma u Ukrajini bilo je jasno da će druge prvoslavne pomjesne Crkve shodno svojim istorijskim i nacionalnim opredeljenjima biti podjeljene na one koje će u svojim zvaničnim stavovima ili podržati odluku Vartoleja i one koje će biti protiv priznanja ukrajinskih raskolnika. Iako su mnogi gajili nadu da grubo narušavanje crkveno-kanonskih odredbi neće naići na odobrenje u ostalim pomjesnim pravoslavnim crkvama, ipak Grčka, Aleksandrijska i Kiparska crkva zbog velikih pritisaka od strane Carigradske Patrijaršije bile su primorane da priznaju pseudo-crkvenu strukturu u Ukrajini. Međutim iako je grčki svijet u licima svojih prvojeraraha deklarativno priznao ukrajinske raskolnike, ipak punopravno prizanje nije posledovalo o čemu svjedoči činjenica da mnogi episkopi, sveštenici i vjernici ovih crkava nisu saglasni sa priznanjem raskolničke samozvane pravosalvne Crkve u Ukrajini.

Raskol izazvan patrijarhom Vartolomejem podijelio je ne samo Pravoslavni svijet na dva tabora – grčke Crkve i sve ostale, nego je izazvao unutrašnji haos među samim grčkim pomjesnim Crkvama. U svakoj od ovih Crkava episkopi i sveštenici počeli su da se dijele na one koji priznaju i one koji ne priznaju ukrajinske raskolnike. Odbijanje poslušnosti i povinovanje sinodskim odlukama o priznanju ukrajiskog tomosa posebno je došlo do izražaja u Aleksnadrijskoj Crkvi, gdje su 102 parohije iz 8 afričkih zemalja u licima svojih sveštenika odbile da priznaju nekanosku crkvenu strukturu u Ukrajini i tim samim odbili poslušnost prema Aleksandrijskom patrijarhu Teodoru. Ovakva situacija dala je povoda Ruskoj Pravoslavnoj Crkvi da 29. decembra 2021. godine donese odluku o formiranju sopstvenog egzarhata na afričkom kontinentu u čiji sastav su ušle dvije eparhije Sjevero – i Južno – Afrička. U satav Sjeverno-afričke eparhije ušle su 31 zemlja (od Maroka i Egipta do Južnoga Sudana), a u sastav Južno-Afričke eparhije 28 zemalja (Madagaskar, Angola, Zambija itd).
Stvaranje egzarhata RPC u Africi ne smije se razmatrati kao recipročni odgovor na priznanje takozvane pravoslavne crkve u Ukrajini od strane Aleksandrijskog patrijarha.

Moskva je uvijek bila privržena principu poštovanja kanonskih teritorija sestrinskih crkava. Mađutim RPC nije mogla da proignoriše mišljenje i ne saglasnost jednog dijela klirika i vjernika Aleksandrijske patrijaršije, koji nisu bili saglasni sa odlukom patrijarha Teodora o priznanju ukrajinskih raskolnika. Otkazavanjem poslušnosti da se prihvati nekanoska odluka patrijarha Teodora, na afričkom kontinentu je bila stvorena jedna vrsta «duhovnog vakuma» na teritoriji koja je posle ovakvih dešavanja sa kanonske tačke gledišta postala ničija.

Novonastala situacija izazvala je oštre kritike od strane Konstantinopolja, koji je kao odgovor na formiranje afričkog egzarhata RPC iniciaro sazivanje sabora Pantarhije (sabor pet najstarijih patrijaršija Konstantinopolj, Antiohija, Jerusalim, Aleksandrija i Kiparska Crkva), koji bi na nivou opštecrkvenoga suda osudio aktivnosti Moskovske patrijaršije na Afričkom kontinentu.

Međutim nema nikakve sumnje da bio ovakav potez Fanara još više produbio raskol u Pravoslavnoj Crkvi i definitivno podjelio pomjesne crkve na «grčke» i «slovenske». Opšte poznata činjenica je da unutar pomjesnih Crkava u kojima dominira grčki uticaj postoji široko rasprostanjena matrica, saglasno kojoj se pomjesne Pravoslavne Crkve dijele na «drevne» i «novojavljene», to jeste one koje imaju svoje istorijsko porijeklo od prvih vjekova hrišćanstva i one koje su svoju samostalnost dobile od Carigradske patrijaršije.

Paentarhija je upravo sistem drevnih Crkava, koje po ubjeđenju isključivo grčke bogoslovke misli ima neku vrstu primata u odnosu na druge pomjesne pravoslavne Crkve. Međutim ovo učenje nema apsolutno nikakvo utemeljenje ni u crkveno-kanonskom niti u diciplinarno-praktičnom učenju pravoslavne vjere. Ono je čak šta više protivno duhu i tradiciji Pravoslavne crkve, koje u svojoj eklisiologiji ne poznaje ovakva učenja.
Iza sazivanja sabora Pentarhije krije se nedobrosavjesni plan Vartolomeja koji ima za cilja da u ličnosti Konsantinopoljskog patrijarha ukorjeni statut «svepravoslavnog pape» i uzakoni nekanoske odluke ukrajinske autokefalije. Vartolomej u svim svojim aktivnostima međunarodnoga karaktera javno se nameće i pozicionira kao vrhovni poglavar vaseljenskoga Pravoslavlja, želeći da na takav način omogući sebi pravo da se miješa u unutrašnji život svake pomjesne pravoslavne Crkve. Drugim, odnosno otvorenim jezikom rečeno, preko Carigradskog patrijarha američki Senat želi da ostvari apsolutnu kontrolu nad svim pomjesnim pravoslavnim poglavarima i da se direktno upliće u pitanja svake pomjesne pravoslavne Crkve. Imajući u obzir ovu činjenicu ne samo da možemo razumjeti, nego donekle i opravdati odluku Sinoda RPC da osnuje svoj egzarhat na Afričkom kontinentu.
Koliko dalekosežne i negativne posledice ovakve politike Carigrada mogu da budu pokazaće vrijeme koje je pred nama. Ali da je ovakva politika direktno odgovorna za najveći raskol u istoriji Pravoslavlja koji razdire srca miliona pravoslavnih vjernika, više ni kod koga ne izaziva sumnju.

Banja Luka, Informativna služba
28.03.2022. SNP – Izbor je naš