Utemeljivač crnogorskog antisemitizma

Piše: Dr Budimir Aleksić

Na Petrovdan, 12. jula 2004. godine, tadašnja parlamentarna većina u Skupštini Crne Gore koju su činili DPS i SDP, bez učešća parlamentarne opozicije i bez šire narodne saglasnosti, usvojila je Zakon o državnim simbolima kojim je, pored ostalog, predviđeno da himna Crne Gore bude pjesma ,,Oj svijetla majska zoro“, čije su tri strofe (neznatno izmijenjene) preuzete iz jedne pjesme Sekule Drljevića. Upravo zbog činjenice što je Drljević autor triju strofa crnogorske himne, ona je neprihvatljiva za tri četvrtine pravoslavnog stanovništva Crne Gore, i za političke predstavnike srpskog naroda. Od dana usvajanja tog famoznog zakona pa do danas, to je jedan od problema koji žestoko dijeli građane Crne Gore.

U kojoj mjeri je Sekula Drljević negativan lik najbolje svjedoči njegova biografija iz koje ćemo ovom prilikom navesti samo najosnovnije podatke. Ovaj crnogorski ustaša, ustaški ideolog i ratni zločinac, osnivač je crnogorskog separatističkog pokreta. Tokom Drugog svjetskog rata bio je jedan od najbližih saradnika Ante Pavelića. Rat je proveo u NDH. Uređivao je ustaški list ,,Graničar“. Na tzv. Petrovdanskom saboru 1941. na Cetinju u funkciji zvaničnog govornika izrazio je zahvalnost italijanskoj fašističkoj politici koja je omogućila upostavu ,,slobodne“, ,,suverene“ i ,,nezavisne“ Crne Gore, kako je stajalo i u usvojenoj deklaraciji. Poslije bjekstva iz Crne Gore, pod patronatom ustaša u NDH radio je na ponovnom uspostavljanju ,,neovisne“ Crne Gore. Sa sedam saradnika i istomišljenika 20. jula 1944. u Zagrebu je osnovao tzv. Crnogorsko državno vieće, neku vrstu svoje vlade (u kojoj je njegov prvi saradnik Savić Marković Štedimlija imao tretman ministra spoljnih poslova). Bavio se etnogenezom Crnogoraca, smatrajući ih potomcima Ilira i Crvenih Hrvata. Političku i državnu budućnost Crne Gore vidio je u državnom jedinstvu sa Hrvatskom i Albanijom. Pokretač je inicijative za osnivanje tzv. Crnogorske pravoslavne crkve po uzoru na Pavelićevu Hrvatsku pravoslavnu crkvu. Bio je propagandist i pamfletist, falsifikator istorijskih činjenica za potrebe velikohrvatske ustaške ideologije.

Pisao je pamflete protiv srpskog naroda i sila antihitlerovske koalicije, veličajući nacističku ideologiju i Adolfa Hitlera. U Zagrebu je 1944. objavio knjigu ,,Tko su Srbi“, sa tezom da je srpski narod vjekovima remetilački faktor na Balkanu. Na prevaru je u smrt odveo više od deset hiljada Crnogoraca aprila 1945. garantujući im slobodan prolaz preko NDH. Od strane Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača 24. februara 1945. proglašen je ratnim zločincem.

Ove činjenice su manje-više poznate ovdašnjoj javnosti koja je upravo zbog toga ogorčena na bivši crnogorski režim koji je tri strofe Drljevićeve pjesme ugradio u crnogorsku himnu. Manje je, međutim, poznato da je Sekula Drljević bio antisemita i da je u svojim tekstovima veličao nacističku ideologiju, posebno njenu antijevrejsku komponentu. U svojim uvodnim člancima u ustaškom listu ,,Graničar“, koji je izlazio u Zemunu (Zemun je bio u sastavu NDH), žestoko je napadao politiku Velike Britanije i SAD i njihov imperijalizam, slaveći ideologiju nacionalsocijalizma. U članku ,,Anglo-američke zablude“, objavljenom u ,,Graničaru“ 11. septembra 1943, on piše da je današnjim evropskim idealima glavni neprijatelj angloamerički kapitalizam i njegova demokratija ,,koji ovaj rat ne mogu preživjeti“.

Taj sistem vladavine ,,obećavati Europi nakon ovoga rata, kao što rade anglo-američki vlastodržci, znači nemati ni pojma o europskoj današnjici“, ističe Drljević. Ispoljavajući vjeru u trijumf nacističkog oružja on zaključuje: ,,Sve priče Ruzvelta i Čerčila o demokraciji, i njihovi planovi o uređenju svijeta nakon rata, dokaz su ili njihovoga potpunoga neshvaćanja toka povijesti ili njihovoga svjesnoga obmanjivanja svojih naroda“.

A u članku ,,Zakon revolucije“, objavljenom takođe u ,,Graničaru“, 19. avgusta 1944, on izražava duboko žaljenje i maltene oplakuje pokušaj atentata na Hitlera. Za organizatore atentata kaže da su bili spremni ,,da gorda vojska Velikoga Rajha sahrani slavu svojih pobjedonosnih barjaka u blato kapitulacije pred najamnicima svjetskoga židovstva. Bili su spremni da narod od stotinu milijuna pretvore u europske Crnce, čijim bi se bezplatnim znojem umnožavao židovski kapitalizam najmanje za jedno stoljeće“. Evidentno je da Drljevićev pogled na Jevreje u potpunosti korespondira sa nacističkim tezama o jevrejskom narodu. U skladu sa nacističkim narativom, Drljević smatra da su ,,Židovi“ najveće zlo čovječanstva, ,,karcinom Europe“, nacija koja finansijski eksploatiše sve evropske narode i gomila kapital. Svi koji su se protivili Hitleru i nacističkoj ideologiji, tvrdio je autor aktuelne crnogorske himne, bili su najamnici ,,svjetskog židovstva“.
U svojim brojnim propagandističkim tekstovima Drljević je, pomoću preuzete nacističke terminologije, obezvređivao Jevreje, tretirajući ih kao bića niže vrste opasna po ,,novi europski poredak“. Polazeći od stava rasističke ideologije, Drljević govori o destruktivnim potencijalima jevrejskog naroda. U potpunom dosluhu sa Hitlerovim pogledima na Jevreje, ovaj utemeljitelj dukljanstva Jevrejima je odredio nisko mjesto na skali rasnih vrijednosti, definišući ih kao trajno nepouzdan, biološki inferioran i destruktivan elemenat.

Dok je antisrpska propaganda ovog crnogorskog naciste istraživana u istoriografiji i poznata javnosti, antisemitska dimenzija njegove zločinačke djelatnosti ostala je nekako neprimijećena. Ako bi trebalo izdvojiti dva ključna pojma, odnosno dvije ključne kategorije, na kojima počiva svekolika ideološka konstrukcija Sekule Drljevića, onda bi prvi bio srbofobija a drugi antisemitizam. Drljevićeva politička doktrina je ugrađena u temelje ,,nove Crne Gore“ koju je stvarao režim Mila Đukanovića, a koja je demokratska, građanska i evropska upravo onako kako je demokratiju, građansko društvo i evropske vrijednosti poimao i tumačio Sekula Drljević.