Uzrok smrti ne pominjati

Reagovanje Plenuma 083

Zaglušujuće bučne reakcije na usvajanje Rezolucije o genocidu u logorima Jasenovac, Dahau i Mathauzen signaliziraju da je patologija političke svakodnevice nezaustavljivo proklizala u (samo)destrukciju javnog uma.

Aklamativno i nepodijeljeno svi učesnici javne debate izriču stav da je u Jasenovcu počinjen genocid. Istovremeno, neobavezujući skupštinski akt kojim se dokumentuje ta, naizgled apsolutno nesporna, tvrdnja histerično se proglašava neprihvatljivim i štaviše, opasnim.
Legitimno je problematizovati i kritikovati političke motive inicijatora ove i svih drugih rezolucija. Opravdano je u ime pijeteta spram žrtava negodovati zbog profanacije tragedije na tržnici dnevne politike. Neophodno je odbaciti i spriječiti svaki pokušaj ideološke zloupotrebe i šovinističke instrumentalizacije tragičnih istorijskih događaja. No, takvo stanovište ne mogu imati oni koji i opravdane prigovore koriste za manipulacije u svrhu ostvarenja najprizemnijih dnevnopolitičkih računica, i to u mjeri da se svaki pomen Jasenovca a priori proglašava političkom i nacionalnom provokacijom.

Pokušaj značajnog broja domaćih činilaca da od rezolucije stvore povod za međunarodni incident zarad destabilizacije aktuelne Vlade, zapravo je uperen protiv nacionalnih interesa i predstavlja sramotan čin samoponižavajuce denuncijacije.
Već tokom skupštinske debate mogli su se čuti glasovi koji zlurado najavljuju – ili čak prizivaju – „konsekvence“. Uticajni mediji se ovih dana prepuštaju sladostrasnom evidentiranju negativnih reakcija. U nedostatku, relevantnim se proglašava mišljenje opskurnih ultradesničarskih figura iz susjedstva.
Teza da će rezolucija o osudi genocida u Jasenovcu ugroziti evropski put Crne Gore u svojoj biti duboko kompromituje samu ideju „evropskog puta „. Jer kakav je tek kraj puta ako na njemu nije dozvoljeno i formalno osuditi nepatvoreno zlo naci-fašizma cije su žrtve naši sunarodnici? I sve to uz navodno puno empatije i poštovanja za žrtve.
Situacija liči na parodiju sižea jugoslovenskog filma iz 1968. godine. U okupiranoj Srbiji nacistički zavojevač sprovodi masovne egzekucije stanovništva. Razmjere zločina su takve da nema dovoljno crnine za sve ožalošćene. Okupacione vlasti dozvoljavaju javno izražavanje žalosti ali uz uslov: „Uzrok smrti ne pominjati (ni u crkvenim knjigama ni u molitvama)“.
Cenzura pomena i kriminalizacija osude genocida u Jasenovcu, bez obzira na bilo kakvu zamislivu nepovoljnu aktuelnu političku i međunarodnu konstelaciju, kao čina koji navodno zaslužuje kaznu i ukor nema ni racionalno ni moralno obrazlozenje, osim ako se ne želimo svrstati među one koji realnost te istorijske tragedije svjesno žele prepustiti stihijama istorijskog zaborava. Ne mogu se u ime navodnog poštovanja zločini i žrtve podijeliti na one o kojima neprestano treba govoriti i druge o kojima treba zauvijek ćutati.
Ipak, na svu sreću, kultura sjećanja oduvijek je više dugovala pjesnicima nego istoričarima, pravnicima i političarima.
U njegovanju kulture sjećanja više nego desetine rezolucija i raspri za sadašnje ali i buduće generacije mnogo značajnije bi bilo da se djela Ivana Gorana Kovačića i Skendera Kulenovića opet nađu kao dio obavezne školske lektire. Ravnopravno sa njima, mogli bi se uvrstiti i nesvakidašnje potresni stihovi „kadiša“ Rajka Petrova Noga, koji svojom molitvenom tišinom prevazilaze snagu iskonskog zla o kome svjedoče:
Nek pada snijeg Gospode
Iz sjećanja po očima
Spavajte šumske jagode
Sve moje s vama počiva
Spavajte moji umrli
bez groba i bez biljega
Neka vas vjetar zagrli
Zavije pokrov snijega
I neka majku zbodenu
I njenu crkvu jeliku
Bijelim ruhom odjenu
Za našu tugu veliku.