Vodič za Jerusalim: Šta sve treba da znate o mestu na kom može da nikne novi globalni sukob

Željko Pantelić

Sveti grad za sve tri najveće monoteističke vere (Jevreji, hrišćani i muslimani) trebalo je da bude grad sa posebnim međunarodnim statusom posle Drugog svetskog rata. Međutim, posle prvog jevrejsko-arapskog rata 1948. godine i Šestodnevnog rata 1967. godine u potpunosti je pod kontrolom Izraela. 1980. godine Izrael ga je proglasio svojim glavnim gradom i premestio Kneset (parlament), vladu i ministarstva u novu prestonicu.

Pozicija UN

Za Ujedinjene nacije potez Izraela je bio grubo kršenje međunarodnog prava i prethodnih rezolucija UN. Zbog toga nijedna država članica UN nije otvorila ambasadu u Jerusalimu, sa kratkom epizodom u kojoj su protagonisti bili Kostarika i Salvador.

Pozicija SAD

Kongres je 1995. godine izglasao premeštanje američke ambasade iz Tel Aviva u Jerusalim. Međutim, nijednom američkom predsedniku, do Donalda Trampa, nije palo na pamet da sprovede tu odluku jer je to uvek bila neka vrsta džokera da se upotrebi kad Izrael bude morao da napravi neki ustupak Palestincima.

Šestodnevni rat

Sa ratom koji je trajao od 5. do 10. oktobra 1967. godine, Izrael je je osvojio istočni deo Jerusalima sa dominantnom palestinskom većinom, Zapadnu Obalu koju je držao pod kontrolom Jordan, Golansku visoravan pod kontrolom Sirije, dok je Egiptu uzeo Sinaj. Kasnijim mirovnim ugovorima, Izrael je vratio Sinaj i Golansku visoravan, dok su Gaza i Zapadna Obala dobili samoupravu, a Jerusalim je ostao pod kontrolom Izraela kao „večna, jedina i nedeljiva“ prestonica.

Hramska gora ili Hamar el Šarif

Za Jevreje je Hramska gora, za muslimane Hamar el Šarif. Na njoj je po predanju nekada stajao Jerusalimski hram, a danas se na tom mestu nalazi džamija El Aksa i Kupola na steni. Za muslimane je to treće mesto po važnosti, posle Meke i Medine, pošto se sa tog mesta, prema verovanju njegovih sledbenika, Muhamed uzdigao u nebo.

Zid plača

Najsvetije mesto za Jevreje. To je jedini ostatak od nekadašnjeg Jerusalimskog hrama koji je konstruisao Solomon u 10. veku pre nove ere, a srušili ga Rimljani 70 godina posle rođenja Hrista.

Hram Hristovog vaskrsenja

Pojedini narodi nazivaju ovaj hram u Starom gradu i Svetim grobom pošto je sagrađen na mestu na kojem je, po verovanju hrišćana, Isus Hristos razapet, pomazan, sahranjen i gde je na kraju vaskrsnuo. Po tradiciji, ali i iz praktičnih razloga imajući u vidu animozitet među hrišćanskim crkvama, ključeve Hrama čuva muslimanska porodica.

Prva intifada

Intifada na arapskom jeziku znači „revolucija“ i to je termin koji su Palestinci koristili za sve svoje pobune protiv Izraela. Prva je počela 1987. godine i trajala je sve do 1991. godine. Razlog pobune bio je okupacija Zapadne Obale i Pojasa Gaze.

Druga intifada

Druga „revolucija“ je počela 2000. godine i nju je izazvao svojim nepromišljenim činom tadašnji izraelski premijer Šaron koji se prošetao Hramskom gorom. Palestinci su doživeli taj potez kao drsku provokaciju i ona je zapalila Drugu intifadu. Kao „treća intifada“ pominje se pobuna iz 2015. godine ali ona nije dostigla razmere prethodne dve, tako da se istoričari ne slažu oko toga da li ona zaslužuje definiciju „intifade“.