(VREMEPLOV) Rođen vojvoda Živojin Mišić, umro despot Stefan Lazarević, dogodila se „Krvava litija“ u Beogradu…

Na današnji dan, 19. jula 1855. godine, u Struganiku kod Mionice, rođen je jedan od najvećih vojskovođa Prvog svjetskog rata, vojvoda Živojin Mišić.

Ostaće upamćen kao učesnik svih ratova koje je vodila Srbija od 1876. do 1918. godine. U srpsko-turskim ratovima (1876. do 1878) uspješno je komandovao bataljonom, zatim odredom, istakavši se izuzetnom hrabrošću.

Bataljonom je komandovao i u srpsko-turskom ratu 1885, a 1904. je penzionisan zbog sumnje da je neprijateljski raspoložen prema oficirima-zavjerenicima koji su 1903. godine u „majskom prevratu“ ubili kralja Aleksandra Obrenovića.

U Prvom balkanskom ratu pokazao se kao sjajan strateg i jedan je od najzaslužnijih za pobjedu nad Turcima 1912. godine u Kumanovskoj bici. Na sopstvenu molbu, u Prvom svjetskom ratu, 15. novembra 1914. godine, tokom Kolubarske bitke, postavljen je za komandanta Prve armije koja se nalazila u veoma teškoj situaciji.

Povrativši joj poljuljani moral, izuzetnim taktičkim potezima uspio je da da zaposjedne Suvoborski greben, a potom energičnim dejstvima i da potpuno razbije austrougarske trupe.

Kolubarska bitka, u kojoj je srpska vojska do nogu potukla austrougarske agresorske trupe, jedinstven je primer u istoriji ratova da se armija kojoj je predviđan brzi slom za kratko vreme reorganizuje, pređe u kontraofanzivu i neprijatelju nanese uništavajući poraz, zbog čega se i sada izučava na vojnim akademijama širom sveta.

Za briljantnu strategiju kojom je tada nadmudrio austrougarsku komandu unaprijeđen je u čin vojvode.

Jedan od najznačajnijih ličnosti srednjovjekovne Srbije, despot Stefan Lazarević, preminuo je u selu Markovac kraj Mladenovca, 19. jula 1427. godine. Nakon smrti njegovog oca, kneza Lazara Hrebeljanovića, Stefan uz pomoć svoje majke Milice, stupa na presto, iako dvanaestogodišnjak.

Međutim, desetak godina kasnije, kao osmanski vazal, mladi Stefan je predvodio srpske pomoćne odrede u bitkama na Rovinama, kod Nikopolja i Angore. Posle bitke kod Angore je od Vizantinaca u Carigradu dobio zvanje despota (1402), a krajem 1403. ili početkom 1404. godine, stupio je u vazalne odnose i sa ugarskim kraljem Žigmundom od koga je dobio Mačvu, Beograd (u koji 1405. godine smjestio svoju prestonicu), Golubac i druge posjede, a kasnije (1411) i Srebrenicu. Posle smrti svog sestrića Balše III Balšića, despot Stefan postaje i vladar Zete, ratujući protiv Mlečana zbog primorskih gradova.

Ostaće upamćen i kao veliki pokrovitelj i zaljubljenik u umjetnost i književnost. Za njegovo vrijeme uveliko radi prepisivački centar u manastiru Manasiji – tzv. Resavska prepisivačka škola, dok stiže i da napiše „Slovo ljubve“

„Krvava litija“ je naziv za nerede koji su se dogodili u Beogradu, na današnji dan, 19. jula 1937. godine.

U vrijeme takozvane konkordatske krize 1937. godine kada je Kraljevina Jugoslavija potpisivala sporazum sa Vatikanom, Srpska pravoslavna crkva prvo je organizovala litiju protiv Konkordata (tzv. „krvavu litiju“), a potom je Sveti arhijerejski sinod jednoglasno iz crkve isključio sve ministre i poslanike pravoslavne vjere koji su za taj sporazum glasali.

Intervencija policije, čiji je ministar bio Slovenac Anton Korošec, inače rimokatolički bogoslov, bila je brutalna. Jedan hroničar bilježi: „Preko Ulice kralja Petra, na gornjem uglu zgrade Narodne banke, bila je postrojena žandarmerija u više redova. Žandarmi su već agresivniji i dočekuju litiju grubim psovkama i zakrvavljenih očiju, izbezumljena lica tuku sveštenstvo u crkvenim odeždama i narod, psujući popovsku i srpsku majku. Po naglasku moglo se primetiti da su žandarmi Hrvati i Slovenci…“.

Deventaneesti dan mjeseca jula ostaće upamćen i po rođenju francuskog slikara Edgara Dege (1834); ukrajinskog bokserskog šampiona Vitalija Klička (1971); ali i po smrti italijanskog pisca Frančeska Petrarke (1374); legendarnog majora Dragutina Gavrilovića (1945).