Meša Selimović jedan je od najvažnijih pisaca u književnosti bivše Jugoslavije, poznat po svojim romanima koji dotiču filozofske i egzistencijalne teme. Rođen je 26. aprila 1910. godine u Tuzli, a svojim književnim radom uspio je ostaviti neizbrisiv trag u kulturi i književnosti ovih prostora.

Selimović je završio Filozofski fakultet u Beogradu, nakon čega se vratio u Tuzlu, gdje je radio kao profesor. Tokom Drugog svjetskog rata bio je član partizanskog pokreta, što je ostavilo dubok uticaj na njega i njegovu kasniju književnost. Njegovo iskustvo u ratu, kao i osobni gubici, poput pogubljenja brata kojeg je režim osudio kao izdajnika, oblikovali su njegove moralne i ideološke stavove, ali i filozofiju njegovih djela. Upravo taj bolni događaj postao je inspiracija za njegov najpoznatiji roman, “Derviš i smrt”.

Roman “Derviš i smrt”, objavljen 1966. godine, smatra se jednim od najvažnijih djela jugoslovenske književnosti 20. stoljeća. Radnja prati Ahmeda Nurudina, derviša koji prolazi kroz duboku duhovnu i moralnu krizu kada njegov brat biva nepravedno uhapšen i pogubljen. Kroz lik Ahmeda, Selimović istražuje teme pravde, moći, iskupljenja i unutarnjeg sukoba između osobne osvete i duhovnog mira. Djelo je prožeto pitanjima o životu, smrti, smislu postojanja te čovjekovoj nemoći u odnosu prema društvenim zakonima i autoritetu. „Derviš i smrt“ izuzetno je cijenjen zbog svoje univerzalnosti, filozofske dubine i poetičnosti jezika, te se često upoređuje s književnim ostvarenjima svjetskih pisaca kao što su Fjodor Dostojevski i Albert Kami.

‘Srbin je slavno biti, ali i skupo’

“Bosna ga nikada nije prihvatila zbog toga što se nije htio saviti, što je bio svoj,” izjavila je jednom prilikom Mešina supruga, kći generala Kraljevine Jugoslavije. Bila je odana Meši i njegovom stvaralaštvu, znala je jasno kazati i pokazati da je spremna da s njim ide i na kraj svijeta. Njeno je ime Daroslava Darka Božić. Valjda će zbog nje Meša napisati “Ko promaši ljubav, promašio je život“.

Jednom prilikom, na zagrebačkom Književnom kutku, Meši Selimoviću je postavljemo pitanje: “Zašto se Vi Mehmede Selimoviću, od oca Alije i majke Paše osjećate kao Srbin?”. Njegov staložen odgovor koji je uslijedio bez razmišljanja utišao je cijelu salu – “Do 1941. sam se osjećao Srbinom, a nisam se pitao zašto. Od 1941. znam zašto sam to”. U vezi sa svojim nacionalnim opredjeljenjem, Selimović je jednom prilikom rekao: “Srbin je slavno biti, ali i skupo”. U oproštajnom pismu Selimović je konačno sve razjasnio.

“Potičem iz muslimanske obitelji, po nacionalnosti sam Srbin. Pripadam srpskoj literaturi, dok književno stvaralaštvo u Bosni i Hercegovini, kome takođe pripadam, smatram samo zavičajnim književnim centrom, a ne posebnom književnošću srpskohrvatskog književnog jezika. Jednako poštujem svoje porijeklo i svoje opredjeljenje, jer sam vezan za sve što je odredilo moju ličnost i moj rad. Svaki pokušaj da se to razdvaja, u bilo kakve svrhe, smatrao bih zloupotrebom svog osnovnog prava zagarantiranog Ustavom”, ispričao je.

Dnevno.hr