Žrtve i paralele: Naučno – nenaučno igranje istorijom

Pasioniranost crnogorskog publiciste Novaka Adžića žrtvama iz perioda Božićne pobune i komitskog vojevanja, pa i vladavine dinastije Karađorćevića uopšte, je interesantna.

Ne postoji tema na koju reaguje, komentar koji postavlja- a da u tekstu ne preovlada licitiranje brojevima žrtava, ili navodi opisa zločina.

Tako se desilo i tekstu pod nazivom “Plamenac je predlagao zajednicu Crne Gore i NDH”(1*), u kojem se Adžić pokušao osvrnuti na dva moja teksta na temu Memoranduma, kojeg je Jovan Simonov Plamenac poslao 1941. godine Vladama sila Osovina. Od toga osvrta skoro da nije bilo ništa, jer se Adžić vratio staroj priči o žrtvama.

S obzirom na visoki stepen hipnotisanosti Novaka Adžića ovim pitanjem, što onemogućava bilo kakav smislen dijalog, neophodno se još jednom osvrnuti na njegovo licitiranje žrtvama na strani zelenaša- ustanika i komita, te napraviti određene paralalele.

Realne, poimenične žrtve naučnog rada Novaka Adžića

Broj zelenaških žrtava, skupa sa civilima, u vremenima Kraljevine SHS, odnosno Kraljevine Jugoslavije- vrlo precizno je utvrdio upravo gospodin Adžić i to predostavio javnosti.

Po tom detaljnom i poimeničnom spisku Novaka Adžića, u Božićnoj pobuni je poginulo – 29. boraca na strani zelenaša, a u jedanaestogodišnjoj komitskoj gerili (od 1919. do 1929.)- 208 ljudi, što čini zbirno 237. postradale osobe na zelenaškoj strani u bjelaško – zelenaškom obračunu koji se završio 1929.godine.

Poslije 1929. godine, u jedanaestogodišnjim političkim komešanjima (od 1930. do 1941.) u Crnoj Gori su poginule 24 osobe raznih političkih ubjeđenja, među kojima se nalazi i šest žrtava sa Belvedere 26. juna 1936. Tako dobijamo ukupno 261. žrtvu “režima Karađorđevića” od 1919. do 1941. godine, sve sa poginulim zelenašima u Božićnoj pobuni. Žrtve bjelaša i kontrakomita- istoričara Adžića uopšte ne interesuju, i to je više puta naglašavao.

Koliko je Adžić bio temeljan prilikom pravljenja naveenog spiska zelenaških žrtava, svjedoči to što se među 208. žrtava na strani zelenaša nalaze i četvorica komita koja su poginula u Hercegovini, jedan koji je poginuo u Albaniji, deset komita koji su poginuli prilikom pokušaja bjekstva iz zatvora, šestoro umrlih u zatvoru i četvoro umrlih u bolnici od posledica ranjavanja. Na tom spisku je sedam civilnih žrtava- šest žena i jedno dijete (među njima su četiri člana tragično postradale porodice Zvicer).

Iako je ispravnim naučnim postupkom došao do 208. žrtava komita, skupa sa civilima, Novak Adžić i dalje govori o “hiljadama poginulih Crnogoraca”, pozivajući se na izjave određenih istorijskih ličnosti.

Na drugoj strani, Novak Adžić je istraživanjima utvrdio i broj zapaljenih zelenaških kuća, a te podatke naveo u tekstu- “Spisak opljačkanih i zapaljenih domova crnogorskih rodoljuba (1919. -1920.)”, objavljenom na portalu “Analitika” 26. 08. 2016 godine.

Adžić je tim spiskom poimenično naveo 120. uništenih kuća tokom 1919. i 1920. godine, gdje je ubrojana i kuća Petra Zvicera u Rokočima (Cuce)- iako je ona zapaljena aprila 1924.

I opet, nezavisno od spoznaje toga fakta, Adžić i dalje navodi istorijske izjave kako je zapaljeno “na hiljade crnogorskih kuća”, bez napomene o netačnosti podatka.

Tri primjera spinovanje broja žrtava

Tako g. Adžić u prethodnom tekstu navodi sledeće: “Crnogorski premijer i ministar Jovan Simonov Plamenac je, nakon povratka iz emigracije i predaje Beogradu, u listu “Balkan” napisao i ovo: “U 1918 i 1919. godini Crna Gora je bila svedena na groblje. Zapaljeno je hiljade kuća i pobijeno na hiljade Crnogoraca…” (1*)

Ovu izjavu Plamenca Adžić je koristio više puta ranije, ne samo u svojim tekstovima, već i u “otvorenom pismu“ kojeg je svojevremeno “poslao” mitropolitu Amfilohiju i lideru Srpske liste Andriji Mandiću.

Od Adžića su dotičnu izjavu preuzeli, a potom koristili, dr Goran Sekulović (“Crnogorski identitet” 2011.), Budimir Dragović (“Crnogorsko- srpsko savezništvo i suparništvo”, feljton „Vijesti“), ali i skandalozni crnogorski publicista Slobodan Jovanović, o čemu je bilo riječi u mojoj prethodnoj kolumni. (2*)

Osim izjave Plamenca, Adžić je često koristio i dva navoda Sekule Drljevića.

Recimo, često je citirao dio njegovog govora na Petrovdanskom Saboru, održanom u pozorišnoj zgradi »Zetski dom« na Cetinju 12. jula 1941. godine, gdje je Sekula Drljević rekao sledeće: “Popaljeno je na hiljade crnogorskih domova i poubijeno, po podacima beogradske vlade, preko 2.000 Crnogoraca, vjernih crnogorstvu i njegovoj državnoj slobodi…”

Ali i fragment knjige Sekule Drljevića, izdatoj 1944. godine u ustaškom Zagrebu, gdje Drljević kaže sledeće: »Na neuspjele ustanke odgovoreno je kaznenim pohodima vojske i janjičara na sva plemena, koja su sudjelovala u ustanku. Spaljivale su se kuće i uništavala pokretna imovina… Spaljeno je preko 5.000 seljačkih kuća…” (3*, str. 108- 109)

Osim toga, Novak Adžić je, u smislu promocije svoje knjige “Borci za nezavisnu Crnu Goru 1918- 1941”, dao 2008. godine intervju podgoričkom listu „Republika“, gdje je naveo sledeće podatke:

“Pod vladavinom Karađorđevića u Crnoj Gori, od 1918. do 1941. godine,…, počinjeni su brojni zločini. Zapaljeno je na hiljade crnogorskih domova (u opticaju je cifra oko 6.000 kuća, koje su, prema pisanju srpske štampe, Beogradskih listova „Balkan“ i „Tribuna“ popaljene od kraja 1918. do 1921. godine). Pobijeno oko 9.000 crnogorskih građana… Protjerano na hiljade patriota (emigriralo je preko 5.000 ljudi iz Crne Gore od srpskog terora i zuluma…”(4*)

Poređenje- naučnog istraživanja i spinovanja

Sada, kada imamo sve podatke, možemo uporediti spinovanja Novaka Adžića sa rezultatima istraživačkog rada Novaka Adžića. Da vidimo, za početak, šta je s brojem zapaljenih kuća.

Dakle, imamo Plamenčevu izjavu da je “zapaljeno hiljade kuća”, Drljevićevu- “spaljeno je preko 5.000 seljačkih kuća”, i Adžićevu izjavu za “Republiku”, gdje kaže- “u opticaju je cifra oko 6.000 kuća”.

Kako se, po Adžićevom istraživanju, radilo o 120 uništenih domova, ispada da se greška tokom spinovanja kretala u opsegu od deset do pedeset puta.

Isto se desilo i sa navođenjem broja žrtava. Dakle, imamo Plamenčevu izjavu da je “pobijeno na hiljade Crnogoraca”, Drljevićevu da je “poubijano preko 2.000 Crnogoraca”, a po Adžićevim istraživanjima imamo ukupno 237. žrtava do 1929. godine, skupa sa ustanicima i civilima.

Još je drastičniji slučaj kada Adžić, iako je spiskom utvrdio 261. žrtvu “režima Karađorđevića” za dvadeset dvije godine vladavine, u “Republici” navodi “9.000. ubijenih Crnogoraca”, te ispada da je broj žrtava uvećao 35 puta.

Naravno, postoji realna mogućnost da je u Adžićevim istraživanjima spisak nepotpun, da greška može biti u dijapazonu od nekih 5- 10 odsto, ili nešto više, ali- to je ništavna greška ako se uzme u obzir da je uvećavanje broja žrtava išlo u dijapazonu od osam, preko trideset pet- pa sve do pedeset puta, odnosno od 800. do 5.000 odsto.

Nema sumnje da su razne istorijske ličnosti sebi davale za pravo da licitraju s brojem žrtava zarad dostizanja određenih političkih ciljeva. To je sastavni dio procesa političke borbe. Ali, istraživači koji su utvrdili netačnost tih navoda, ako u ovom vremenu koriste te izjave- trebaju ujedno dati i napomenu o realnom broju žrtava, te neko obrazloženje.

Selektivni pristup naučnom radu- primjer i paralele

Kada istoričar Adžić prebrojava žrtve, onda to radi jednostrano. Zelenaške žrtve je poimenično registrovao, a na bjelaške se nije niti osvrnuo. Tako ispada da Adžić prebrojava žrtve one strane “za koju navija”, a ne interesuja ga “druga strana”, što je neobično za nekog ko pledira da bude naučnik.

Na isti način se odnosi i prema žrtvama komunističkog terora u “Lijevim skretanjima”, kojeg spominje samo zato jer su- prilično postradali i zelenaši.

Recimo, u jednom tekstu od 2. avgusta 2016. godine, navodeći da su Milovan Đilas i Ivan Milutinović glavni krivci za “Lijeva skretanja”, Adžić kaže sledeće: “Komunisti su se sami hvalili u brojnim svojim dokumentima, ali i u pojedinim svojim pjesmama da su po Crnoj Gori „pobili zelenaše“.

I to su pobili mnogobrojne zelenaše, …, i to van borbenih okršaja, tako da je „crveni teror“,…, u suštini, bio samo drugo ime i eufemistički paravan za ratni zločin i teške povrede pravila i običaja ratovanja utvrđenim Haškim konvencijama iz 1899. i 1907. godine. „Igrali smo se ljudskim glavama kao da su bile od kupusa“ u ratu- sam je priznao Božo Ljumović u svojoj „Autobiografiji“.

Adžić u nastavku osvrta navodi i broj žrtava, te kaže: „Lijeve greške“, a zapravo, „crveni teror“, odnijeo je likvidacijom političkih protivnika kao „sumnjivih lica“, navodnih „petokolonaša“ i „klasnih neprijatelja“, bez pravednog i zakonitog suđenja, tokom 1941. godine 117. života, a do aprila 1942. broj nevino ubijenih iznosio je oko 800. ljudi. “

Ovdje već možemo napraviti jednu paralelu. Naime, za dvadeset dvije godine “krvavog režima Karađorđevića”- u Crnoj Gori je postradao 261. čovjek (po detaljnom spisku Adžića), a za samo osam mjeseci je u “Lijevim skretanjima” postradalo 800. osoba u Crnoj Gori. Tri puta više!

Adžić među postradalima vidi sledeće: “Među njima, bili su i brojni istaknuti zelenaši, prvaci, članovi i pristalice Crnogorske stranke (federalista).”

Selektivnost Adžića je očigledna i kada navodi “teške povrede pravila i običaja ratovanja utvrđenim Haškim konvencijama iz 1899. i 1907. godine”.

Evo šta je o jednoj akciji grupe komita na čelu sa Savom Raspopovićem, koji su 22. septembra 1922. godine zaustavili voz što je išao iz Bara za Virpazar, citirao sam Adžić:

“… na mjestu “Mušnice” u planini Sutormanu više sela Tuđemila zaustavili su voz i iz zasjede pucali na žandarme Josipa Jankovića i Mihaila Uziva, koji su iz voza otvorili bili na njih puščanu vatru, te prvoga odmah ubili, iza čega su naredili vojnicima da iz voza bez oružja izađu, što su ovi i učinili, pa su odmah tu pred vozom ubili iz pušaka narednika Jefta Jovanovića, podnarednika Petra Skenčića, redove Alojza Filipića, Ivana Širovnika, Antona Pavovića, Franca Čagrama i Stjepana Parfemova.”

U osvrtima na ovaj događaj, Adžić ne navodi konvencije niti njihovo kršenje, već mu ova akcija liči na junački podvig, iako je očigledno da je Raspopović mogao dotične zarobljenike bar razmijeniti za zarobljene komite koji su bili u zatvorima.

Da ne govorimo o tome što je besmislenim strijeljanjem zarobljenika Raspopović sigurno izazvao žestoku kontrareakciju druge strane, i doveo do žestokog rasplamsavanje sukoba.

Gledano iz drugog ugla, skoro je sigurno da, recimo, Krsto Zrnov Popović ne bi naredio ovo što je naredio i napravio Raspopović.

Dakle, možemo zaključiti da, po Adžiću- u jednom slučaju Haške konvencije važe, a u drugom ne važe. Tačnije, strijeljanje ratnih zarobljenika on u jednom slučaju vidi kao zločin, a u drugom kao junački podvig.

Govor Drljevića kao povod i „okidač“ oružanog sudara

U analizi „Lijevih skretanja“ Adžić nikada nije uzimao u obzir mogućnost da je talas agresivnih oružanih napada komunista na zelenaše mogao imati povod u divljanju Sekule Drljevića.

Naime, poslije Trinaestojulskog ustanka, Sekula Drljević je 30. avgusta 1941 održao govor preko Radio- Cetinja gdje je, između ostaloga, rekao: “Nedostatak intenzivnog nadzora nad kretanjem sumnjivih osoba po zemlji iskoristili su engleski agenti, da organizuju crnogorske komuniste, i to pomoću komunista necrnogoraca, većinom Jevreja, i da naprave zavjeru protivu crnogorskog naroda i italijanske vojske.

Četrnaestog jula komunistički luđaci, po naredbi moskovskoga diktatora Đurđijanca Staljina, napali su podlo, iz zasjede, pojedine malobrojne posade italijanske vojske… Crnogorski narod se, da bi osigurao Crnu Goru i svoju budućnost, mora sa njima ozbiljno i konačno obračunati na ovaj ili onaj način.

Crnogorski komunisti i svi koji im došaptavaju i koji ih finansiraju neka upamte jednom za svagda: nezavisna crnogorska država uspostavljena je i ostaje za sve buduće vjekove… Pozivam crnogorski narod, a naročito crnogorske seljake, da učine sve, da što prije istrijebimo gubu iz torine. To je jedini put ka srećnoj budućnosti.”

Elem, crnogorski komunisti su, sve su prilike, taj izazov Drljevića- ko će koga istrijebiti, izgleda prihvatili.

Naime, crnogorski publicista Vladimir Jovanović, istomišljenik Adžića, u jednom svom tekstu kaže sledeće: “Partizanski Glavni štab za Crnu Goru oktobra 1941. u spisak „izdajničke klike“ Sekule Drljevića, evidentira, kako kažu „zloglasnoga“ Radojicu Nikčevića, „sada predsjednika opštine u Pješivcima“, zatim učitelja Vuka Stanišića sa Peleva Brijega, Đoka Račića iz Andrijevice… Napominje se: „Ovakvu ološ treba trijebiti kao gubu iz torine“.(5*)

Rezultat toga konflikta Adžić je samo mogao konstatovati, a to je uradio ovako: “Komunisti su najčešće putem sile, fizičkim likvidacijama, zatvaranjima i suđenjima, istrebljivali (i na kraju rata istrijebili) zelenaški pokret pod optužbom za „kvislinštvo“, „kolaboraciju s okupatorom“ i „petokolonaštvo”!

Naravno, Italijani su shvatili da im borba do potpunog istrebljenja naroda u Crnoj Gori nije potrebna, iako su imali pod oružjem oko 120 hiljada vojnika, među kojima i 20 hiljada pripadnika muslimansko- albanskih milicija. Kako su okupatoru bili potrebni robovi, a ne grobovi, oni su Drljevića, shvatajući koliko je on zlo, ekspresno protjerali iz Crne Gore.

Na ovome završavamo priču na istorijske teme, i u vezi Adžića, a momenat je da se kratko osvrnemo na stanje u Crnoj Gori ovoga vremena, te napravimo neke paralele.

Elem, kako se i danas često može čuti termin “krvavi režim Karađorđevića”- u opservacijama medijskih eksponenata vlasti, ne sporeći da je taj režim bio loš- biće interesantno napraviti poređenje toga režima, po nizu parametara, sa današnjim političkim režimom u Crnoj Gori.

Parametri režima današnjice- oružani obračuni i samoubistva

Recimo, u Božićnoj pobuni 1919. godine poginulo je 29. zelenaša, a u Dubrovačkoj operaciji, koja se odigravala od 1. oktobra 1991. do 26. maja 1992. godine, prema neoficijalnim podacima, ukupno je poginulo 165. vojnika i rezervista iz Crne Gore.

Dakle, za vrijeme ove vlasti poginulo je na Dubrovačkom ratištu pet ipo puta više crnogorskih građana, nego što je u Božićnoj pobuni poginulo ustanika- zelenaša. Kako ova vlast i njeni medijski eksponeneti u žrtve Božićne pobune ne računaju žrtve bjelaša, niti ih interesuju hrvatske žrtve u Dubrovačkoj operaciji, to je navedeno poređenje umjesno.

Poslije završetka Dubrovačke operacije, Crna Gora je postala poligon oružanih obračuna, koji su rezultovali mnogobrojne žrtve. Podgoričke Vijesti su, na primjer, 2012. godine u jednom autorskom tekstu Jelene Jovanović navele sledeće: ”Prema zvaničnim podacima iz Uprave policije od 1. januara 1992. do 31. maja 2012. počinjeno je 460 ubistava. Podatke o ubistvima iz osamdesetih, ali i iz 90. i 91. godine, „Vijesti“ nisu uspjele dobiti”. (5*)

Kako je poslije Božićne pobune, u sukobu sa režimom Karađorđevića za dvadeset dvije godine poginulo 232. ljudi, a za dvadeset godina vladanja ovog režima poginulo 460. osoba u oružanim obračunima- ispada da je sadašnji režim u Crnoj Gori dva puta krvaviji “od krvavog režima Karađorđevića”.

Osim pogibija u oružanim obračunima, zbog nepodnošljive ekonomske situacije, ličnog beznađa, kao i mržnje koja isijava sa medija koje kontroliše vlast u Crnoj Gori, dešava se zaprepašćujući obim suicida.

Prema informacijama Uprave policije Crne Gore za pet godina (od 01. 02. 2011. do 01. 02. 2016.) desila su se 743 samoubistva u Crnoj Gori. Evo podataka o suicidima po godinama: 2011.- 163 čovjeka, 2012. – 148 ljudi, 2013.- 128 ljudi, 2014. – 164 čovjeka, 2015.- 140 ljudi. (7*)

Za poređenje, evo tablice koju je dao Novak Adžić, a koja se odnosi na broj poginulih komita i civila poslije Božićne pobune po godinama: 1919. godine- 84 čovjeka; 1920.- 43 čovjeka; 1921.g.- 8 ljudi; 1922.g.- 17 ljudi; 1823.- 26 ljudi; 1924. – 9 ljudi; 1925.- 9 ljudi; 1926.- 5 ljudi; 1927.- 2 čovjeka ; 1928.- 1 čovjek; 1929.- 4 čovjeka. Dodatni komentar ovome nije potreban!

I na kraju, Novak Adžić je navodio da je “preko 5.000 ljudi emigriralo iz Crne Gore od srpskog terora i zuluma”, pa neka bude da je tako, te da se niko nije vratio, što nije tačno.

A koliko je ljudi emigriralo iz “srećne Crne Gore” u zadnjih par decenija može se pogledati u autorskom tekstu Goran Kapora, objavljenom u podgoričkim „Vijestima“ 2016 godine. (8*)

Navodeći da je iseljenika 2003. godine, kada su posljednji put brojani, bilo 55 hiljada, Kapor je konstatovao da je u periodu od 1991. do 2015. iz Crne Gore otišlo čak 140.000 njenih građana.

Taj podatak o iseljavanju iz Crne Gore potvrdila je i Jakub- Marian mapa. Po toj mapi, koja pokazuje stanje populacije u državama Evrope, čak 22,1 odsto ljudi koji su rođeni u Crnoj Gori ne žive u njoj. (9*)

Tako ispada da je za 22. godine “zlog režima Karađorđevića” iz Crne Gore emigriralo 5.000 ljudi, a za 25 godina aktuelne crnogorske vlasti čak 140 hiljada ljudi.

Dimna zavjesa za skrivanje realne katastrofe u državi

Crna Gora je, sve su prilike, s ovakvim režimom prešla crvenu liniju poslije koje se država više ne može oporaviti ni pod kakvim uslovima.

U nemogućnosti da se građanima predostave normalni uslovi za život, u crnogorskim režimskim medijima “biju se istorijske patriotske bitke” s ciljem zaoštravanja situacije i ostrašćivanja građanstva.

U tom smislu je napravljena ekranizacija „Božićnog ustanka“, a u toj funkciji su bili i nekakvi feljtoni u „Pobjedi“, koje je uređivao izvjesni Slobodan Čukić, o čemu će biti poseban osvrt.

Dakako, sve te providne medijske kalkulacije režima, daleke od suštine procesa dalekih vremena, prezentovane kroz selektivno izvučene događaje- u konačnici predstavljaju medijsku dimnu zavjesu, čiji je cilj skrivanja tragedije Crne Gore ovog vremena.

A kada se jednog dana crta podvuče, ne bi bilo čudno da sadašnji crnogorski režim, sa svojim medijskim desperadosima, dobije status- najgoreg oblika vladavine u cijeloj istoriji Crne Gore.

Reference:

(1*) (Novak Adžić, Plamenac je predlagao zajednicu Crne Gore i NDH, portal IN4S, 5. jun 2017.)
(2*) (Vojin Grubač, Kad bizarni kvazibogomoljci „razvlače svece po blatu“, portal IN4S, 6. jun 2017.)
(3*) (Sekula Drljević, »Balkanski sukobi 1905-1941«, štampana 1944. godine u Zagrebu (NDH), reprint 1990. u Zagreb)
(4*) (Novak Adžić, Skrivana stranica istorije: “Karađorđevići pobili 9.000 Crnogoraca” Intervju, podgorički list „Republika“, 13. 10. 2008.)
(5*) (Vladimir Jovanović: Petko Miletić i crnogorsko nacionalno pitanje, portal OKF. Cetinje, 19.04.2017.)
(6*) (Jelena Jovanović, “Za 20 godina u Crnoj Gori počinjeno 460 ubistava”, podgoričke Vijesti, 9.7.2012. godine)
(7*) (Crna Gora: Svakog trećeg dana jedno samoubistvo, MONDO, 01.02.2016)
(8*) (Goran Kapor, “Iz Crne Gore otišlo 140.000 građana”, podgoričke Vijesti, 6.11.2016. godine)
(9*) (Ovo su Europske zemlje iz kojih je velik dio stanovništva pobjegao u inozemstvo, hrvatski portal- Jutarnji,2.02.2017.)