Bokeški Srbi katolici knjazu Nikoli: Dobroćani srcem vape – neka se ponovi srpska slava!

Dobroćani, susjedi zaslužnoj Crnoj Gori, ushićeni srcem vape: u dobar čas kneže zasjao mač u tvojoj viteškoj desnici. Neka se već skrše lanci sužnji naše braće i ponovi po tebi srpska slava, navodi se u telegramu Slavjanske čitaonice iz Dobrote upućenom knjazu Nikoli 1875. godine, čiji su osnivači bili ponosni bokeški Srbi i istaknuti članovi pokreta srpskih katolika.

Profesor Lazo M. Kostić u svojoj knjizi Katolički Srbi piše da je ovaj pokret nastao spontano, iz čistog rodoljublja, a da su ga sačinjavali isključivo školovani ljudi, istaknuti intelektualci.

On posebno navodi primjer Cavtata, gdje su gotovo svi stanovnici bili Srbi, ali ističe i kako je i u Boki Kotorskoj živjelo dosta pokatoličenih Srba koji nikada nisu pristali da se odreknu svog srpskog porijekla. Najviše bokeških Srba katolika živjelo je u Dobroti odakle je kralju Nikoli stigao telegram potpisan rukom Vida Kamenarovića, jednog od osnivača Srpske (Slavjanske) čitaonice, istaknutog bokeškog Srbina katoličke vjere.

Kamenarovići su jedno od najpoznatijih pomorskih bratstava Dobrote, koje je u periodu od 18 do 20 vijeka dalo 109 pomoraca, od kojih 68 kapetana i koje je raspolagalo velikim bogatstvom. Oni vode porijeklo iz Hercegovine, od plemićke srpske porodice Krasojević, koja se spominje još 1480. godine.

Kapetan Vido Božov Kamenarović (1827-1911) je bio jedan od osnivača i prvi predsjednik Srpske (Slavjanske) čitaonice u Dobroti, osnovanoj 1862. godine, preteči današnjeg Doma kulture, na kojoj se vijorila srpska zastava. Zaslugom Vida i njegovog brata Pava Kamenarovića, takođe aktiviste pokreta Srba katolika, i pred crkvicom Svetog Ivana vijorila se srpska zastava sa bijelim krstom na crvenom polju i četiri slova S.

Za počasnog predsjednike Vido je predložio je samog knjaza Nikolu, a u pozdravnom govoru, između ostalog, je kazao da osniva čitaonicu zbog očuvanja srpskog jezika koji je za njega predstavljao temelj srpske narodnosti.

Vido je čestitao ponovno otvaranje Srpske čitaonice na Savindan 1895. godine u Herceg Novom (nakon više nasilnih zatvaranja od strane austrougarskih okupatora) riječima: ,,Ercegnovski taj hram novi; Neka s neba blagoslovi; Bracke sloge Sveti Sava; A ja kličem: Slava, Slava!’‘

Vidov brat, Pavo, bio je načelnik dobrotske opštine od 1882. do 1888. godine. Na Cetinju, povodom obodske svečanosti u ime Srba iz Dalmacije, Dubrovnika i Boke, Kamenarović drži poznatu zdravicu (objavljenu u „Srpskom Glasu“ br. 32. iz 1893. g.):

“…Mi smo sinci jedne majke mile,
Krv nam jedna mili kroza žile,
Slavske su nas zadojile grudi.
Ka’ što ptica svome jatu leti,
Duh nas kreće, rek bi, da poleti
Gdje najveće srodni su nam ljudi.
Tajnim glasom kliče nam priroda,
Da krv nije, da krv nije voda.
Te brat bratu sa zanosom hrli.
Pa evo nam prekrasna prizora,
U svom krilu danas Crna Gora
Brata gleda gdje se s bratom grli.
S bratom grli da proslavi sjajni
Taj prosvjete začetak značajni,
Kom četvrti evo v’jek se puni.
Da, Oboda vrhu razvaline
Čim prosvjete novim sjajem sine,
Vjencem slave srpska čela kruni…“

Prilikom krštenja sina knjaza Nikole napisao je i pjesmu kojom poručuje:

“..Hvala Bogu, hvala velikome
a čestitost knjazu svijetlome
koji vlada sred Cetinja ravna
koga sluša kršna gora slavna,
gđe se davno sačuva sloboda
junačkoga srpskoga naroda…“

,,Glas radosno odjekuje u cijeloj Srbadiji: Katolik si i dični Srbin!“

Braća Kamenarović bili bili su bliski Srpskoj narodnoj stranci, čiji član je bio i poznati srpski književnik i političar rodom iz Budve – Stefan Mitrov Ljubiša.

Jedan od braće – Pavo, izabran je za poslanika u  Dalmatinskom saboru 1895. godine, što brojni Srbi pozdravljaju, a najupečatljiviji je telegram sa 134 potpisa poznatih Srba Dubrovčana u kom se navodi:

,,Tvojijem izborom, Boka svojijema neprijateljima i klevetnicima kaže: Boka je Srpska, a taj glas radosno odjekuje u cijeloj Srbadiji. Živio dični starino do kojega ne dopire luda predrasuda, da je vjera i narodnost jedno te isto, već katolik si i dični Srbin.

Čestitamo tebi, Boki i Srbadiji. Živio!“

Jedan od 134 potpisnika telegrama bio je, između ostalih istaknutih Srba katolika, i Pero Banac, jedan od ponosnih dalmatinskih Srba i najžustrijih baraca za očuvanje srpske tradicije i kulture, rođeni brat još jednog aktiviste srpskih katolika – Iva Banca, djede savremenog hrvatskog istoričara, istoimenog Iva Banca.

U Saboru Pavo Kamenarović nastavlja svoju borbu za srpsku Boku i svoj srpski narod u zajednici sa bokeljskim poslanicima, Radoslavom Kvekićem i Đurom Vukotićem sve do svoje smrti 1908. godine.

Pročitajte još:

List ”Crnogorac” 1872: U Boki nema druge narodnosti do srpske, služi se samo srpskim jezikom