Manastir Praskvica – Duša Paštrovića (VIII dio) – Biblioteka

Današnja manastirska biblioteka koja broji oko 5000 knjiga najvećim delom je novijeg porekla. Stariji knjžni fond, koji čine isključivo bogoslužbene knjige, najvećim delom je poreklom iz Rusije. Od starih rukopisnih knjiga sačuvano je samo četvorojevanđelje ukrašeno minijaturama jevanđelista, za koje se smatra da potiče iz 16. veka. Ukoričeno je srebrenim pozlaćenim koricama od kojih je na jednoj prikazano Raspeće, a na drugoj Vaznesenje Hristovo. Okov jevanđelja sačinio je cetinjski jeromonah Gavrilo, verovatno 1600. godine.

Ovu skupocenu knjigu darovao je Paštrovićima crnogorski mitropolit Danilo (1697-1735) u spomen pomirenja sa Crnogorcima iz crmničke nahije. Pored ovog u manastiru se od značajnijih knjiga čuvaju još dva ruska štampana naprestolna četvorojevanđelja. Jedno, iz 1751. godine, darovala je Mitropolitu Vasiliju Petroviću ruska carica Jelisaveta. Drugo, koje je štampano 1767. godine, ukrašeno je pozlaćenim aplikacijama sa prikazom Vaskrsenja Hristovog i jevanđelista. Ovo jevanđelje darovao je manastiru početkom 1881. godine, Visarion Ljubiša, vladika zahumski i raški.

Tokom 18. veka u manastir su u više navrata stizale ruske bogoslužbene knjige. Tako je 1733. godine manastiru poklonio komplet od 32 knjige, bokelj poreklom, grof Sava Vladisavljević, visoki dostojanstvenik na dvoru cara Petra I. Jedan sličan komplet, odnosno „krug“ bogoslužbenih knjiga darovala je carica Katarina II. Veliki broj knjiga pristigao je iz Rusije krajem 1798. godine. Manastir je tada dobio četiri kompleta, odnoso ukupno 124. knjige u vrednosti od ondašnjih 339. rubalja.

Nažalost, od ovog obimnog knjišnog fonda malo je šta sačuvano. Naveći deo stradao je prilikom francuske pohare 1812. godine. Danas se u manastiru, uz nekoliko drugih, iz 18 veka, čuva jedan prolog iz 1761. godine sa zapisom o tom stradanju manastira, i jedan drugi nešto stariji koji je Sabornoj crkvi «zbora grebaljskog», poklonio grof Vladisavljević.  Ruske bogoslužbene knjige stizale su u značajnom broju i tokom 19. veka. Među sačuvanim, pretežno su one štampane 1860. godine ili 19.sredinom veka. Među njima su 17 Mineja, dva Cvetna trioda, kao i dva Oktoiha, zatim po jedan Apostol, Trebnik, Psaltir i dr.

Autor teksta: Dr Marko Popović