Na današnji dan Argentina otvorila dosijea nacista

Na današnji dan, 30. januara 1992. godine Argentina je otvorila dosijea nacista koji su posle Drugog svjetskog rata pobjegli u Južnu Ameriku.

Pacovski kanali je uopšten naziv za mrežu bjekstva nacista, ustaša i drugih fašista iz Evrope po završetku Drugog svjetskog rata. Najveći broj nacističkih i ustaških zločinaca iz Drugog svjetskog rata pobjegao je u Latinsku Ameriku, prije svega u Argentinu, Meksiko, Gvatemalu, Brazil, Čile, Boliviju, Paragvaj i Ekvador . Ostale destinacije bjekstva su Sjedinjene Američke Države, Kanada i Bliski istok. Pacovska linija, naziv je za ljestve od konopaca koje se pružaju do vrha jarbola, poslednjeg bezbjednog mjesta u situaciji kada jedrenjak tone. Tako je pacovska linija, odnosno pacovski kanal, postao naziv za mrežu evakuacije tj. bjekstva. Na desetine hiljada nacista i ustaša emigriralo je zahvaljujući vatikanskim pacovskima kanalima, među njima i na stotine ratnih zločinaca.

Prvi kanali su nastali razvojem vatikansko-argentinskih odnosa prije i za vrijeme Drugog svjetskog rata. Rimokatolički sveštenik Krunoslav Draganović smatra se ključnim akterom u uspostavljanju ovog kanala. Draganović je naimenovan ispred NDH za savjetnika hrvatske delegacije pri Svetoj stolici. Papa Pije XII je prihvatio njegovo imenovanje i avgusta 1943. godine Draganović se seli u Rim. Bilo je to u trenutku kada je Musolini pao, a Italija potpisala kapitulaciju. Ostvario je konatakte s Pijom XII, kao i sa visokim činovnicima Državnog sekretarijata Vatikana i italijanske obavještajne službe. Takođe, uspostavio je komunikaciju s Đovanijom Batistom Montijem (koji je kasnije postao papa Papa Pavle VI), državnim podsekretarom za redovne poslove i čovjekom odgovornim za papin „milosrdan rad“ za račun „izbjeglica“. Draganović je pravio pogodbe u Vatikanu radeći ujedno za Crveni krst tzv. Nezavisne Države Hrvatske. Prvi posao Draganovića je bio da spasi 500 kg ustaškog zlata, koje je ukradeno od srpskih žrtava u NDH. Zlato je preko Austrije dopremio u Vatikan, pa je zbog toga dobio nadimak Zlatni Pop. Po završetku Drugog svjetskog rata Britanci i Amerikanci otvorili su sjeverne granice Jugoslavije za slobodan izlazak 80.000 ustaša. Za njih u Italiji su otvoreni izbjeglički logori. Draganović je od prvog dana krenuo u obilazak izbjeglih hrvatskih nacista. Posao Krunoslava Draganovića je bio da u masi prebjeglih ustaša pronađe visoke oficire i funkcionere, da za njih u Zavodu Sveti Jeronimo izradi nova dokumenta i da ih potom iz Italije i Austrije prebaci u Južnu Ameriku. Poslije rata zahvaljujući uticaju Vatikana i ustaško – hrvatskog Zavoda Sveti Jeronimo u Rimu, koji je još prije rata bio glavni centar ustaške emigracije u Italiji, a čiji je šef bio ustaški velečasnik Draganović, u Južnu Ameriku je pobjeglo na desetine hiljada ustaša i nacista. Pouzdano se zna da je organizovao bjekstvo hrvatskim ratnim zločincima Anti Paveliću i Andriji Artukoviću.

Ako su u početku Američke obaveštajne službe bile samo puki posmatrači Draganovićevog kanala, to se izmijenilo 1947. godine. Deklasifikovani izveštaj iz 1950. godine, detaljno objašnjava kako su se vodile operacije krijumčarenja ljudi u naredne 3 godine. Po tom izveštaju, Amerikanci su sami počeli da koriste Draganovićeve kanale kako bi evakuisali sopstvene “posjetioce”. Kako izveštaj kaže, to su bili: “posjetioci“ koji su bili u zarobljeništvu Kontraobaveštajne službe, kompletno procesuirani po direktivama i zahtjevima službe, a čije dalje zadržavanje u američkoj zoni u Austriji predstavlja bezbjedonosnu opsanost, budući da je sovjetska komanda uvidjela njihovo postojanje i lokaciju u američkoj zoni u Austriji te je zahtjevala njihovo momentalno prebacivanje u ruski zatvor”. To su bili ratni zarobljenici, naučnici i lica koje su Amerikanci bili u obavezi da predaju. Nisu to lako činili dijelom zbog vjerovanja da u Rusiji nikako neće dobiti fer suđenje, a dijelom jer su te naučnike mogli i sami iskoristiti i njihova znanja upotrijebiti za ojačanje svojih snaga. Dogovor sa Draganovićem je bio da se ti „posjetioci“ dovedu u Rim: “Draganović je dalje vodio postupak po njihovom dolasku u Rim, dobavljao im dokumenta, vize, pečate, uređivao dispoziciju kopnom ili morem i obavještavao komitete o njihovom naseljavanju u stranoj državi”. Američke obaveštajne službe su koristile ovaj način prebacivanja bitnih nacističkih naučnika i stratega u centre u Americi i zapošljavali. Najpoznatiji među izbjeglim nacistima i ustašama koji su koristili ove kanale bili su: Adolf Ajhman, Andrija Artuković, Ante Pavelić, Jozef Mengele…