Nadežda Petrović: Umjetnik i heroina

Časopis ,,Politika“ će u srijedu 25. decembra čitaocima pokloniti novogodišnji kalendar u kojem će se naći reprodukovane slike uz sažeta objašnjenja o djelima naše velike heroine i umjetnice Nadežde Petrović, koju su istraživači nepodijeljeno nazvali monumentalnom figurom srpske umjetnosti sa početka 20. vijeka.

,,Mali je dan, a kratka noć ukoliko se sve hoće naučiti“, zapisala je Nadežda, slikarka, intelektualka, osnivač Kola srpskih sestara, bolničarka dobrovoljac u Prvom balkanskom ratu i kasnije na frontu sa srpskom vojskom od 1913. do 1915, prva žena ratni fotograf.

Neki od motiva koji će se naći u kalendaru su ,,Vezirov most“, za srpsku vojsku važan prelaz preko Drima u Albaniju koji je Nadežda pohodila kao dobrovoljna bolničarka u Prvom balkanskom ratu, zatim ,,Resnik“, mjesto gdje je naslikala svoja prva remek djela, kao što su „Kosovski božuri – Gračanica”.

Nadežda Petrović, prema riječima Miodraga B. Protića, oličava srpsku duhovnu elitu u akciji: služenje narodu i žrtvovanje do smrti za njega.

Rođena je kao prvo od devetoro djece Dimitrija Mite Petrovića i majke Mileve Zorić, inače sestrične Svetozara Miletića. Njen mlađi brat pripadao je srpskoj književnoj avangardi, a najznačajnije njegovo djelo je zbirka ojesama ,,Otkrovenje“, koja odiše ratnim strahotama ali i drugim užasima koje nosi ljudski život.

Rastući u okruženju obrazovane porodice, Nadežda je imala odobrenje da se bavi umjetnošću. Imala je dobro školovanje, a do početka Prvog svetskog rata intenzivno je putovala po svetskim metropolama – bijenale u Veneciji, izložba minhenske secesije, Berlin, Beč, Rim…

Njena prva samostalna izložba koju je imala u Beogradu 1900 izaziva sukob. Moderne slike za tadašnji ukus predstavljale su skandal. Znala je, međutim, Nadežda da su „novatori svojim savremenicima vazda glupi i smiješni”.

Na dužnosti bolničarke, od bojišta do bojišta, Nadežda je slikala seljake, oficire, sveštenike…

Iako je ostala vjerna nacionalnim temama, slikarka je stilski bila okrenuta savremenim tokovima evropske umjetnosti. Jake boje, široki potezi četke, gusti pastuozni namazi nekada reljefasti, s bojenim akcentima na licima, nošnjama, krošnjama, odlike su njenih slika.

Istoričarka umjetnosti Lidija Merenik kaže da je Nadežda postala slavnija od muških kolega tek nakon što se dokazala ,,kao muškarac“. Tom logikom, ova slikarka je proizvedena u nacionalnog heroja, a tek onda u umjetnika od nacionalnog značaja.