Sirijski sukob: Od demonstracija do geopolitičke krize

Sirijski građanski rat, koji je započeo 2011. godine kao dio talasa „Arapskog proljeća“, prerastao je u jedan od najsloženijih i najdužih oružanih sukoba modernog doba. Dok su prvobitni zahtjevi demonstranata bili usmjereni na političke reforme i ostavku predsjednika Bašara el Asada, odgovor vlade doveo je do sveobuhvatnog oružanog sukoba.

Uzrok sukoba

Protesti su započeli u martu 2011. godine u gradu Deraa, inspirisani revolucijama u Tunisu, Egiptu i Libiji. Demonstranti su tražili veća građanska prava, oslobađanje političkih zatvorenika i obračun sa korupcijom. Međutim, došlo je do radikalizacije protesta i stvaranja oružanih opozicionih grupa.

Glavni akteri u sukobu
Sukob je ubrzo poprimio oblik složenog višestranog rata sa brojnim unutrašnjim i međunarodnim akterima. Među ključnim akterima su:

• Sirijska vlada: Pod vođstvom Bašara el Asada, podršku dobija od Rusije, Irana i libanskog Hezbolaha. Njihova glavna strategija je bila zadržavanje kontrole nad strateškim gradovima i ključnim regijama.
• Sirijska opozicija: Obuhvata razne pobunjeničke frakcije, od Slobodne sirijske armije do ekstremističkih grupa kao što su Tahrir el Šam (ranije poznat kao Al Nusra front). Opoziciju su podržavale Turska, Saudijska Arabija i Sjedinjene Države.
• Kurdske snage: Kurdske snage, predvođene Jedinicama za zaštitu naroda (YPG), kontrolišu sjeveroistok Sirije i uživaju podršku SAD-a. Njihov glavni cilj je uspostavljanje autonomije unutar Sirije.
• Islamska država (ID): ID je u jednom trenutku kontrolisala velike dijelove teritorije, ali su nakon koalicionih napada, predvođenih SAD-om i lokalnim snagama, izgubili većinu svojih uporišta.

Međunarodna intervencija
U sukob su se uključili i međunarodni akteri, čime je on postao arena za geopolitičko nadmetanje. Rusija je 2015. godine počela vojnu intervenciju u korist sirijske vlade, dok su SAD i saveznici podržali opozicione i kurdske snage. Turska je, s druge strane, intervenisala kako bi suzbila uticaj kurdskih jedinica u blizini svoje granice.

Humanitarna kriza
Prema procjenama UN-a, više od 500.000 ljudi je poginulo, dok su milioni bili primorani da napuste svoje domove. Ogroman broj izbeglica završio je u susjednim zemljama, poput Turske, Libana i Jordana, kao i u Evropi, što je izazvalo jednu od najvećih izbjegličkih kriza u modernoj istoriji.

Aktuelna situacija

Pripadnici naoružane opozicije objavili su na društvenim mrežama da su zauzeli Damask i da su „preuzeli vlast” u Siriji.

Predsjednik Sirije Bašar el Asad nalazi se u Moskvi s porodicom i njemu je odobren azil, rekao je neimenovani izvor, a prenjela je u večernjim satima ruska agencija TASS.

Prethodno, lokalni mediji prenjeli su da je Asad napustio prestonicu Damask i odletio na nepoznato odredište.Sirijski rat je primjer sukoba koji je počeo kao unutrašnja politička kriza, ali je vremenom prerastao u globalnu geopolitičku krizu.

„Na ovaj istorijski dan naše snage revolucije i opozicije preuzele su kontrolu nad situacijom u našoj voljenoj Siriji. Ponovo potvrđujemo našu posvećenost izgradnji slobodne, pravedne i demokratske države u kojoj su svi građani jednaki i oslobođeni od svih diskriminacija”, poručili su iz samoproglašene „Sirijske prelazne vlade”.

Osim toga, kako se navodi, „oslobodili” su sve zatvorenike iz zatvora Sajdnaja, jednog od najvećih u Damasku, a i zauzeli su i zgradu javne radio-televizije u glavnom gradu Sirije, prenosi „Al džezira”.

Složenost aktera i različiti interesi međunarodnih sila čine ovaj sukob jednim od najizazovnijih humanitarnih i političkih pitanja savremenog svijeta.