Tok bolesti – Doktore ima li ovoj ekonomiji spasa? (Drugi dio)

Piše: V. D. 

B. Tok bolesti

Tri moguća scenarija tokom narednog perioda su:

1. Drastično smanjivanje plata u javnom sektoru i otpuštanja. Neka vrsta doktrine šoka. Međutim, bez obzira na neproduktivnost administracije veliki dio državnog sektora prima relativno male plate. Smanjivanje tih plata bi dovelo do pada tražnje i do lančanog ekonomskog efekta, zatvaranja drugih sektora a prije svega trgovine koja je isto jedan od sicijalnih ventila za zapošljavanje. U roku 2-3 godine ovo bi predstavljalo i ekonomsku i vjerovatno demografsku katastrofu. Situacija je toliko loša da rezanje fonda plata (osim onih preko 1200 evra) će dovesti do spiralno-ubrzavajućeg efekta na ekonomiju.
2. Kontrolisani – djelimični bankrot. Država može da proglasi bankrot – nemogućnost otplate obaveza prema dijelu povjerilaca. Potreban iznos ovog bankrota-moratorijuma je barem 15% BDP-a oko 600 miliona evra. Ne može se proglaiti na dio obaveza koje su obezbjeđene praktično „mjeničnim obezbjeđenjem“ kao što su kineski ali i neki drugi krediti. Kreditori mogu da se bude, sude, zathejevaju zaplijenu imovine itd. Ovaj proces može biti veoma problematičan i da sprječi bilo kakvo zaduženje u periodu i do pet godina. Zbog sposobnosti pojedinih kreditora da naplate posredno svoja potraživanja ovakav djelimični bankrot bi se morao proglasiti na većem iznosu nego što je gore naveden. Za ovaj scenarij je potrebna i velika disciplina i sloga čitavog društva.
3. Moratorijum na otplatu kredita. Ni ovaj moratorijum nije u potpunosti neselektivni bankrot jer smo već rekli da postoje krediti sa garancijama koji bi se naplatili u nekom relativno kratkom roku. Vjerovatno MMF može biti garant koji bi preuzeo obavezu „dovođenja situacije u red“. Ako bi se moratorijum uspješno provodio poslije nego vremena bi postojala mogućnost otkupa dugha na sekundarnom tržištu. Problem ovoga je potpuni trenutni finansijski kolaps i efekat šoka o kome smo već gore pisali.

Neka slabašna nada koju raspiruju majbahlije je da će se naći neki parali kreditor koji će sve to podržavati ali takvih kreditora više nema a posebno nema na neki srednji rok.

C. Lijek?

Kud se đedoše one milijarde o kojima smo pisali u prvom dijelu investicija i doznaka koje su se slile u Crnu Goru. Dobar dio u potrošnju sigurno

Živimo (ili smo živjeli do prije neku godinu) bolje nego smo radili. Ipak značajan procenat tog ogromnog novca koji se primiče polovini BDP-a završio je u koruptivnim aktivnostima. Do skora su pojedine stavke na građevinskim radovima na javnim tenderima u Crnoj Gori bile i do 4 puta skuplje nego u susjednoj Bosni i Hercegovini. Od skora na nekim tenderima postoji potreba učesnika da se „podvuku“ da bi opstali ali i dalje postoje nekoliko građevinskih firmi koje tendere dobijaju bez konkurencije sa profitnim maržama koje su minimum 30%. Slično je oko nabavke medicinskih preparata i opreme. Nerijetko je sve skuplje u odnosu na isto dosta skupe zemlje okruženja i po nekoliko puta. Htjeli mi to da priznamo ili ne ova dva primjera su jasan indikator da je korupcija pojela državu.

Uzmimo kontra primjer. Lokalna samouprava u Budvi na čelu sa Krapovićem i Carevićem je za tri i po godine servisirala ogromne kredite praktično lijevom rukom (sve do pada garancija za postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda) i pored toga što se ni ta samouprava nije proslavila sa smanjenjem broja zaposlenih. Ipak i pored svih opstrukcija i veoma nepovoljnim uslovima uspjeli su da vrate više desetina miliona evra kredita a da se to nije ni osjetilo na davanja prema zaposlenima a čak i dobrom dijelu ni na investicije koje finansira opština.

Mnogostranačka uprava je ipak obezbjedila da se u uslovima smanjene (ili eliminisane) korupcije na tenderima i drugim aktivnostima može postići da bez znatnih potresa po radnu snagu servisiraju obaveze koje su nastale u doba „filozofa“ Marovića sa saradnicima Lazoviće, Kuljačom itd. Slično je i sa drugim lokalnim samoupravama kojima vlada opozicija, naravno jednim dijelom i zbog straha od vlasti na državnom nivou koji bi svaku grešku opozicije iskoristili na već dobro poznat način.

Jedini način da se Crna Gora na srednji rok je potiskivanje korupcije što sa sadašnjom vladajućom garniturom i njihovim klanovima nije moguće. Korupcije nam krade scima dohodak, povećava troškove života, poskupljuje poslovanje, generator je nezaposlenosti…