U Černobilju se namnožile životinje: Pronađeno nešto čudno u njihovom DNK

26. aprila 1986. godine, nuklearni reaktor u Černobilju, na severu Ukrajine, koja je tada bila deo Sovjetskog Saveza – eksplodirao je, šaljući ogroman oblak radijacije u atmosferu. Skoro četiri decenije kasnije, Černobilj i mnogi delovi okolnog područja su nenaseljeni – bar kada je reč o ljudima; ali životinje svih vrsta žive ovde, i njihove populacije su „procvetale“, piše Popular Mechanics.

Među radijaciji otpornim vrstama živi na hiljade pasa, od kojih su mnogi potomci kućnih ljubimaca napuštenih tokom brze evakuacije pre 38 godina. Kako se bliži 40. godišnjica najveće nuklearne katastrofe u istoriji, biolozi sve pažljivije proučavaju životinje koje žive unutar Zone isključenja Černobilja (CEZ) i istražuju kako su decenije izloženosti radijaciji možda promenile genome tih životinja – i potencijalno ubrzale evoluciju.
Naučnici sa Univerziteta Južne Karoline i Nacionalnog instituta za istraživanje ljudskog genoma počeli su da analiziraju DNK 302 psa pronađena unutar ili u blizini CEZ-a kako bi bolje razumeli kako je radijacija možda izmenila njihove genome. Rezultati su objavljeni u časopisu Science Advances.

–Da li imaju mutacije koje su stekli i koje im omogućavaju da uspešno žive i razmnožavaju se u ovom regionu? – pitala je koautorka studije Elen Ostrander, stručnjak za genomiku pasa iz Nacionalnog instituta za istraživanje ljudskog genoma, za The New York Times. – S kojim izazovima se suočavaju i kako su se genetski prilagodili?

Ideja da radijacija može ubrzati prirodnu evoluciju nije nova. Na primer, svesno izlaganje semena radijaciji u svemiru kako bi se izazvale povoljne mutacije odavno je poznat metod za razvoj useva prilagođenih toplijem svetu.

Naučnici već godinama proučavaju određene životinje koje žive unutar CEZ-a, uključujući bakterije, glodare, pa čak i ptice. Jedno istraživanje iz 2016. godine otkrilo je da su žabe iz vrste Hyla orientalis, koje su obično zelene, češće bile crne unutar CEZ-a. Biolozi su pretpostavili da su žabe razvile korisnu mutaciju melanina- pigmenta odgovornog za boju kože – koja im je pomogla da bolje podnesu deo okolne radijacije.

To je navelo naučnike da se zapitaju: da li se nešto slično dešava sa psima u Černobilju?

Studija je otkrila da psi koji žive blizu nuklearne elektrane Černobilj pokazuju jasne genetske razlike u odnosu na pse koji žive samo 16 kilometara dalje, u obližnjem gradu Černobilju. Iako ovo na prvi pogled sugeriše da su psi možda prošli kroz neku vrstu brze mutacije ili evolucije zbog izloženosti radijaciji, ovo istraživanje je tek prvi korak ka potvrđivanju te hipoteze.

Jedan naučnik, koji je razgovarao sa Science News, kaže da su ovakva istraživanja izuzetno složena, jer je veoma teško razlikovati mutacije izazvane radijacijom od drugih efekata, poput ukrštanja sa srodnicima.

Ipak, ova studija pruža okvir za dalja istraživanja efekata radijacije na veće sisare, jer se DNK pasa koji lutaju u zoni Černobilja može uporediti sa psima iz neozračenih područja. Iako trenutno nema čvrstih zaključaka, studija još jednom pokazuje da je područje koje bi, po svemu sudeći, trebalo da bude pustoš, postalo jedinstvena naučna prilika za razumevanje radijacije i njenog uticaja na prirodnu evoluciju.