U pohode solunskim Svetinjama – od crkve Svetog Dimitrija do Zejtinlika

Drugi najveći grad u Grčkoj, jedan od najstarijih gradova Evrope, grad-muzej koji čuva razna arheološka blaga, grad crkava i manastira, mesto gde počiva više od 22.000 heroja iz Prvog svetskog rata… To je Solun. U njemu je početkom 1. veka, u jednoj jevrejskoj sinagogi svoje propovedi držao Sveti Apostol Pavle, učeći narod hrišćanstvu. On je bio jedan od najvažnijih trgovačkih centara u čitavom Vizantijskom carstvu. U Solunu su rođeni Ćirilo i Metodije, koji su baš iz njega krenuli u svoj pohod opismenjavanja naroda i širenja hrišćanstva u slovenskim zemljama.

Solun je nekada imao više od 350 crkava, a i danas ih je puno, najviše na području starog (gornjeg) grada. Neke od njih potiču još iz perioda ranog hrišćanstva, a neke čuvaju najlepša dela vizantijske umetnosti. Ako nekada odete u ovaj prelepi grad, nemojte propustiti priliku da posetite bar nekoliko njegovih crkvi.

Crkva Svetog Dimitrija

Najznačajniji verski objekat u Solunu je Crkva Svetog Dimitrija čudotvorca, smeštena u samom centru Soluna. Crkva je posvećena Dimitriju Solunskom, zaštitniku grada. Velikomučenik Dimitrije širio je hrišćanstvo u ovim krajevima, zbog čega je 306. godine pogubljen po nalogu cara Maksimilijana. Prva kapela podignuta na mestu današnje crkve potiče iz 4. veka. Prema predanju, na tom mestu se nalazilo rimsko kupatilo u kome su Rimljani ubili Svetog Dimitrija. Već 413. godine mala kapela je pretvorena u velelepnu baziliku, koja je izgorela u požaru početkom 7. veka, nakon čega je izgrađena petobroda bazilika istog izgleda kao današnja crkva. U unutrašnjosti crkve nalazi se sarkofag sa moštima Svetog Dimitrija. Muzejski eksponati čuvaju se u kripti ispod poslednjeg crkvenog broda. Najveću vrednost crkve predstavlja njena arhitektura koju karakterišu impozantne kolonade stubova, mermerne dekoracije, veliki broj prozora, simetričnost crkve, kao i sama njena veličina. Od 1988. godine crkva Svetog Dimitrija stavljena je na spisak UNESKO-ve kulturne baštine.

Solunska Aja Sofija

Solunska crkva Svete Mudrosti (Aja Sofija) nalazi se u centru Soluna. Na mestu današnje crkve postojala je ranohrišćanska bazilika iz 5. veka. Današnja crkva potiče iz 8. veka, a građena je po uzoru na carigradsku Aja Sofiju. U njoj se nalazilo sedište solunske mitropolije, a od 1523. do 1912. godine funkcionsala je kao džamija. Nakon Balkanskih ratova vraćena je hrišćanima. Crkva je 1988. godine postala deo UNESCO-ve kulturne baštine.

Manastir Latom

Manastir Latom pripada istorijskom, gornjem gradu Soluna. Potiče iz 5. veka, ali je od njegovog autentičnog izgleda malo sačuvano. Zadužbinar crkve bila je anonimna bogatašica pod čijim pokroviteljstvom je izgrađen na ostacima stare rimske građevine hram posvećen biblijskom proroku Zahariji. Tokom ikonoboračkog perioda mozaici oltarskih niša bili su prekriveni telećim kožama i malterom i tako su spaseni od uništenja. Od 16. veka manastir je preobražen u džamiju. Svoj današnji naziv, manastirska crkva Svetog Davida nosi od 1921. godine kada je ponovo predata u ruke hrišćanima. Mozaici i freske ove crkve vrhunski su primerci ranovizantijske umetnosti. Najstariji sačuvani mozaik sa prikazom Bogojavljenja nastao je u 5. veku.

Crkva Svetog Nikole Orfanosa

U gornjem gradu smeštena je i crkva Svetog Nikole Orfanosa, zdanje sazidano u prvoj polovini 14. veka kao katolički manastir. Od te prve crkve danas se mogu videti samo dva stuba na ulaznom propileju. Ne zna se tačno ko je zadužbinar crkve, ali je puno onih koji tvrde da bi to mogao biti srpski kralj Milutin. Freske unutar hrama uspele su da prežive vekove i potiču iz vremena njegovog osnivanja (1310-1320.). Predstavljaju najsvetlije primerke vizantijskog slikarstva iz doba Paleologa i imaju veliku umetničku vrednost.

Manastir Vlatadon

Manastir Vlatadon još jedan je verski objekat gornjeg grada. Osnovan je u drugoj polovini 14. veka. U turskom periodu na kratko je bio pretvoren u džamiju, ali je veoma brzo ponovo postao hrišćanski hram i čak dobio određene privilegije i zaštitu od sultana lično. Od celokupnog originalnog manastirskog kompleksa do danas je sačuvana samo crkva Vlatadona. U 19. i 20. veku kompleks je dibio svoj današnji oblik. Manastirska riznica sadrži vrednu kolekciju ikona među kojima su najstarije iz 12. veka, kolekciju rukopisa, raznih dokumenata i carskih hrisovulja, patrijaršijskih spisa i turskih fermana. Crkva je posvećena Hristu Svedržitelju.

Zejtinlik

Kada se već obretnete u Solunu, obavezno nađite vremena i za posetu Zejtinliku, vojničkom groblju u Solunu na kome je sahranjeno oko 22.000 vojnika poginulih na Solunskom frontu. Groblje ima svoj mauzolej sa kosturnicom, kriptom i kapelom. Tu u miru počiva 7.441 srpski vojnik.
Solun se nalazi uz obalu Egeja, u Solunskom zalivu na severu Grčke. Saobraćajno je odlično povezan sa mnogim gradovima i turističkim odredištima, pa lako možete doći do njega.

(Autor: Dragan Antić)